Nederland is niet af. Grote ruimtelijke opgaven en transities kondigen zich aan, zoals aanpassen aan klimaatverandering, verduurzaming van landbouw en de energiesector en het herstel van de biodiversiteit. Maar ook de woningbouwopgave en de zorg voor voldoende en schoon (drink) water vragen onze aandacht. In het nieuwste IPCC rapport zien we dat de klimaatverandering steeds sneller gaat: zeespiegelstijging, intensievere neerslag en extremere perioden van warmte en droogte kondigen zich aan. Kortom, tijd om op een nieuwe manier na te gaan denken hoe de Nederlandse Delta veilig en leefbaar te houden.
Hier tekent zich een ingewikkeld dilemma af: de noodzaak van systeemveranderingen in een onzekere toekomst, en tegelijkertijd de opgave om de beoogde transities uit te werken en te implementeren binnen de bestaande context van wet- en regelgeving, vigerend beleid en maatschappelijke acceptatie. Daarom vraagt de opdracht om de Nederlandse delta leefbaar en veilig te houden om een systematische toekomstverkenning naar een duurzame ruimtelijke inrichting van ons water(veiligheids)systeem.
Met dit project beogen we inzichten te verkrijgen over het hiervoor geschetste dilemma. Zodat bijgedragen wordt aan goed ruimtelijk ontworpen waterlandschappen die systeem-georiënteerd, natuurlijker, klimaatrobuuster en waarderijker zijn. Het inventariseren, verbinden en overdragen van bestaande kennis op de terreinen van ruimtelijke ontwikkeling en water stellen we centraal. Dit vanuit de waarneming dat kennis nog te veel gescheiden blijft tussen verschillende sectoren en toepassing in de praktijk daarvan achterblijft. Een intensieve uitwisseling en kritische dialoog gedurende de gehele looptijd van www.veiligheidslandschappen met cases in het rivierengebied en de kust, levert nieuwe inzichten voor toepassing. Op deze manier ontwikkelen we reframing methoden, beproeven we (nieuwe en bestaande ) instrumenten ter ondersteuning van ontwerpers en ontwikkelen we visies en bijbehorende (ontwerp)principes voor het toekomstbestendig inrichten van de Nederlandse Delta. Ook werken we inzichten uit in transitiepaden en -strategieën. Dit doen we door praktijk cases systematisch te analyseren aan de hand van zes kritische succesfactoren (Deltares, 2017). Voor een aantal gebiedscases worden ontwerpend mogelijke lange termijn ontwikkelingen verkend en in beeld gebracht. Hierbij maken we gebruik van denkbare ‘systeemsprongen’ in het functioneren van de Nederlandse waterveiligheidssystemen. Deze sprongen helpen ons om de gewenste (toekomstige) samenleving te bereiken, enerzijds vanuit de zekerheden van de toekomst en anderzijds door om te leren omgaan met de onzekerheden van de toekomst, denk bijvoorbeeld aan klimaatverandering. Door dergelijke sprongen als startpunten te gebruiken, kunnen we de oplossings- en keuzeruimte voor het omgaan met het dilemma vergroten (zie Figuur 1). Om vervolgens de korte termijn ingrepen van ‘nu’ (2030) en ‘straks’ (2050) beter te kunnen afstemmen op inzichten over het ‘later’ (2100) en ‘ooit’ (na 2150). Op deze wijze geven wij vorm en inhoud aan een co-creatie proces voor kwalitatief waardevolle, waterrijke veilige waterveiligheidslandschappen (www.veiligheidslandschappen). Waar mogelijk werken we samen met andere onderzoeksinitiatieven en programma’s (zoals IRM en ‘Water as Leverage’ initiatief).

“Waarderijk en waterrijk inrichten: versterken van landschappen met ruimtelijke kwaliteit onder randvoorwaarde van waterveiligheid”. Verbeterde inzichten in hoe waterlandschappen van de toekomst eruit moeten zien en welke handelingsperspectieven daarvoor nodig zijn dragen bij aan een duurzame toekomst voor Nederland als delta.

Werkpakketten
Beschrijving
Producten
Resultaat (output project)

WP 1: Evaluatie praktijkcases (2022)
Beschrijving:
Evaluatie van uitgevoerde programma’s en praktijkcases via deskstudie, veldbezoeken en interviews.
Producten:
1. Systematische beschrijving in woord en beeld.
2. Analyse verwerkt in een powerpoint presentatie.
3. Artikel in een relevant Nl-talig tijdschrift.
4. Presentaties op relevante bijeenkomsten.
Resultaat (output project):
1.Overzicht bestaande kennis over integrale aanpak water en ruimte, in casu waterveiligheid en ruimtelijke kwaliteit
2. Evaluatie/ kritische reflectie uitgevoerde projecten met externen.

WP 2: Gebiedscases (2022-2024)
Beschrijving:
Bestaande kennis, instrumenten, leerpunten en resultaten uit werkpakketten 1 en 3 toepassen, testen en evalueren met partners in concrete gebiedssituaties.
Producten:
5. Digitale folder met visualisaties en verhaallijnen toekomstbeelden.
6. Factsheet leidende principes voor ruimtelijk ontwerp.
7. Transitiepaden longitudinale cases;
8. Filmpjes ontwerp- en gebiedsateliers (cases)
Resultaat (output project):
3. Leidende principes, transitie strategieën, en handelingsperspectieven voor de ondersteuning van ontwerpers, bestuurders, beleidsvoerders.

WP 3: Kennis, methoden en instrumenten (2022-2025)
Beschrijving:
Beslaat het centrale spoor van het identificeren en interpreteren van algemene, breed toepasbare (bestaande) kennis.
Producten:
9. Toepassing van Vision in Design in het waterdomein
10. Creërend ontwerpproces met Tastbaar Landschap instrument;
11. Handreiking ruimtelijk ontwerp voor ruimtelijke kwaliteit.
Resultaat (output project):
4. Integrale toepassing van methoden en instrumenten.
5. Toekomstgerichte aanpak.
6. Directe terugkoppelingen op een ontworpen vormgeving van het landschap a.d.h.v. de criteria zoals we die definiëren en projecteren.

WP 4: Kennisdoorwerking door de kennis te laten stromen (2022-2025)
Beschrijving:
Focus op het overdragen en door laten werken van de opgedane kennis. Ook identificeren van leemten in kennis voor vervolgprojecten.
Producten:
12. Presentaties en werksessies in de gebieden (zie WP2)
13. Tussentijdse toogdagen (op Deltacongres)
14. Projectwebsite
Resultaat (output project):
7. Kennisoverdracht en doorwerking daarvan naar verschillende doelgroepen

WP 5: uitwerken van het projectplan (2022)
Beschrijving:
Met betrokkenen het projectvoorstel naar een haalbaar werkplan vertalen.
Producten:
15. Gedetailleerd werkplan voor 2022.
16. Doorkijk werkplan voor 2023-2025.
17. Theory of Change.
Resultaat (output project)
8. Een gedragen project met gedeelde verantwoordelijkheden.

WP 6: projectcoordinatie en afstemming (2022-2025)
Beschrijving:
Management van het project.
Producten:
18. Rapportage aan de topsector, de partners in het project.
19. Projectbijeenkomsten.
20. Synergie en synthese bewerkstelligen.
Resultaat (output project):
9. Het bij elkaar brengen van partijen op het juiste moment, zicht houden op planning in relatie tot communicatie-uitingen en verantwoording richting betrokkenen.

Het succes van het project www.veiligheidslandschappen valt of staat of met de actieve verspreiding van de resultaten en bevindingen. Partners leveren via deelname aan de werksessies en de cases de inbreng en disseminatie van onderzoeksresultaten. Partners zullen ook hun netwerk aanspreken om deel te nemen aan de sessies binnen de casestudies. Zo hopen we op inbreng van een groot aantal actoren zoals recreatieondernemers, landgebruikers, overheden, ngo’s, bedrijven, waterbouwers enzovoorts. De kennisdisseminatie is nadrukkelijk een onderdeel van het project, en deze is gericht op het vergroten van de kans dat de kennis ook echt in de praktijk gebruikt gaat worden (kennisvalorisatie).
We werken ook nadrukkelijk binnen lopende trajecten om de ontwikkelde kennis vanaf de eerste fase (werkpakket 1) naar de praktijk door te laten stromen. Daarnaast zal het kernteam in het eerste jaar (2022) een communicatie- en kennisstrategieplan opstellen. In het communicatieplan wordt de ambitie verwoord en worden de beoogde communicatieactiviteiten op elkaar afgestemd. De communicatie is vooral gericht op het aantrekken van actieve en enthousiaste deelnemers aan de werksessies van de verschillende werkpakketten en het gericht verspreiden van de resultaten. Communicatie taken worden binnen het kernteam verdeeld. Een project-website wordt opgezet, die ingezet
wordt om naar buiten te treden en mensen enthousiast te maken voor de casestudies en om informatie te delen. Natuurlijk maken we ook gebruik van sociale media, we denken nu dat dat vooral LinkedIn zal zijn. Partners kunnen vanuit hun organisatie – passend bij de eigen doelstellingen - ook informatie delen over het project via social media. Ook de klankbordgroep heeft een taak in kennisdisseminatie en -valorisatie, met name richting hun bestuurlijke vertegenwoordigers.
Het kennisstrategieplan richt zich op het succesvol overdragen van de ontwikkelde kennis, maar nog meer op het laten doorwerken van deze kennis. Dan pas spreken wij van een succesvolle disseminatie. Dit betekent namelijk dat derden de ontwikkelde kennis gebruiken, toepassen en verder brengen. Hiervoor maken we gebruik van inzichten vanuit recent afgeronde promotieonderzoeken.