Het klimaat verandert. Het weer wordt extremer: met lange droogteperioden, extremere buien en toenemende hitteproblematiek. In dit kader biedt het natuurlijke water- en bodemsysteem kansen om onze omgeving klimaatadaptief in te richten en te beheren, en zo toekomst bestendig te maken. Water en bodem moeten dan wel meer sturend worden: het huidige paradigma “peil volgt functie” moet dan veranderen in de richting “functie volgt peil” (en functie volgt bodem voetnoot 2 , 3).
Het gaat om een ingrijpende paradigmaverandering, een transitie:
• Naast de bekende technische kennis is nieuwe kennis van het natuurlijk bodem- en watersysteem nodig.
• Ook de rol van regionale overheden verandert: het waterschap bijvoorbeeld “kruipt” het land op. Dat gaat niet vanzelf. Provincies, waterschappen, gemeenten en drinkwaterbedrijven moeten samen aan deze opgave werken. Klimaatadaptatie en gebiedsontwikkeling komen bij elkaar.
• In de beginfase is gezamenlijke concept-ontwikkeling door wetenschap en praktijk nodig.

De visie NL2120 (voetnoot 4) biedt een inspirerende aanpak en heeft veel aandacht getrokken, maar er is een vertaling naar het regionale niveau nodig. Dat gaat WAArDT doen.

In de visie NL2120 is geschetst dat en hoe het water- en bodemsysteem sturend kan zijn voor de gebiedsontwikkeling op landelijk niveau. De visie is geen blauwdruk, maar een vrije wetenschappelijke desk study die laat zien wat er mogelijk is op basis van 5 leidende principes. Het is een positieve visie op hoe Nederland kan omgaan met klimaatadaptatie. De visie heeft geleid tot veel media- aandacht, de impact was groot. Als gevolg daarvan ontstaat nu behoefte vanuit gemeenten en waterschappen aan regionale 2120 studies, met als doel bestuurders en beleidsmakers de ogen te openen en te inspireren.

Zij hebben behoefte aan een methodiek die geïnspireerd is op de vergezichten zoals getoond in de NL2120 visie. NL2120 dient dan als uitgangspunt voor vergelijkbare lokale en regionale exercities. Maar de methodiek moet daarvoor ingrijpend worden aangepast: er is andere, gedetailleerde regionale kennis en informatie, maar vooral is er een gevoelige beleidscontext van regionale en lokale overheden van diverse pluimage, vaak ook nog eens met elkaar verbonden in politiek gevoelige samenwerkingsverbanden. Het gaat dan dus niet meer om een vrije wetenschappelijke desk study, maar om co-creatie tussen wetenschap en (beleids-)praktijk.
Daarom wordt in een co-creatie aanpak van WUR, CAS en de Manifestregio Vallei en Veluwe, dus met partners afkomstig uit wetenschap en praktijk, een basis 2120 visie voor Vallei en Veluwe opgesteld, een inspirerende lange termijn systeemvisie.

De “snelle, vrije aanpak” van NL2120 voldoet dan niet. Er moet een nieuw, verbeterd product worden gemaakt:
• een proceshandboek om te komen tot een regionale visie 2120 voor de regio Vallei en Veluwe,
• met protocollen hoe de uitgewerkte studie voor de regio Vallei Veluwe, opschaalbaar gemaakt kan worden voor andere regio’s in Nederland.

Hiermee kan dezelfde methodiek in andere regio’s in Nederland toegepast worden.

Voetnoten:
2) De bodem bereikt?! Rapport Raad voor de Leefomgeving, 2020
3) Grote opgaven in beperkte ruimte. Planbureau voor de Leefomgeving, 2021
4) Zie ook: https://www.wur.nl/nl/Dossiers/dossier/Nederland-in-2120.htm

WAArDT heeft tot doel om met behulp van sociaalwetenschappelijk onderzoek een inspirerende, op NL2120 gebaseerde methodiek te ontwikkelen die lokale en regionale overheden in staat stelt om de draagkracht van het natuurlijk bodem- en watersysteem mee te laten wegen in hun ruimtelijk beleid. De manifestregio Vallei en Veluwe heeft in haar Regionale Adaptatie Strategie opgenomen die methodiek te gaan ontwikkelen. WAArDT onderzoekt de hobbels en versnellingen die optreden tijdens het gehele proces. Daarmee ontstaat inzicht in de kansen
en belemmeringen voor de transitie van de gedachte dat Nederland

WAArDT richt zich zowel op MMIP C3: water robuust en klimaatbestendig stedelijk gebied (vijf onderwerpen), als op MMIP C1 : klimaatbestendig landelijk gebied: voorkomen van wateroverlast en watertekort (vier onderwerpen). Gezien de nauwe samenhang tussen stad en land binnen de regionale aanpak zullen beide thema’s in dit project worden geadresseerd.

MMIP C3:
De landelijke vrije desk study NL2120 wordt in WAArDT toepasbaar gemaakt in de regio. In de regio Vallei en Veluwe worden een visie en een methodiek ontwikkeld die de lange termijn draagkracht van het natuurlijk bodem- en watersysteem van een regio vertaalt naar inspirerende concepten op het gebied van de regionale ruimtelijke ontwikkeling en beleid.
Op basis van het natuurlijk bodem- en watersysteem wordt een landelijk opschaalbare methodiek ontwikkeld om te komen tot op klimaat adaptatie gerichte handelingsperspectieven voor natuur inclusieve, water robuuste en klimaat bestendige verstedelijking en voor droogte en hitte in de stad.

MMIP C1:
De regionale aanpak richt zich niet alleen op het stedelijk maar ook op het landelijk gebied. De systeemaanpak geeft het natuurlijk bodem- en watersysteem een sturende rol. WAArDT richt zich op het vergroten van de regionale water zelfvoorzienendheid, waarbij het landgebruik beter aansluit op de water- en bodemgeschiktheid.

* Opstellen Visie Vallei en Veluwe 2120;
* Potentiële regionale handelingsperspectiev en ontwikkelen (ontwikkelen van een aanpak voor het opstellen van ontwikkelings- en beheersplannen waarin water sturend is);
* Transitie-analyse (onderzoeken wat nodig is om te komen tot de gewenste en noodzakelijke transitie naar “Functie volgt peil”, reflectie op de werkwijze en resultaten);
* Onderzoek naar generieke aanpak als basis voor toepassing in andere regio’s;
* Disseminatie (gericht op continue wetenschappelijke en maatschappelijke valorisatie).

WAArDT heeft een hoog innovatief gehalte:
• Nederlandse gebiedsontwikkeling en beleid is gebaseerd op het uitgangspunt dat alles maakbaar is en dat er voor elk probleem een technische oplossing is: peil volgt functie. Maar klimaatverandering vraagt om nieuwe methoden, die er op gericht zijn landgebruik af te stemmen op de natuurlijke omstandigheden. Het water- en bodemsysteem moet meer sturend worden: functie moet peil gaan volgen. WAArDT ontwikkelt met sociaal wetenschappelijk onderzoek een methode die er op is gericht de draagkracht van het natuurlijk bodem- en watersysteem centraal te stellen in gebiedsontwikkeling en beleid. WAArDt ontwikkelt een methode om de desk study NL2120 op regionaal niveau toe te passen, waarbij nu ook aandacht besteed wordt aan de haalbaarheid van de transitie naar de verandering in het denken door de inbreng van de regionale niet-wetenschappelijke partners.
• Vanwege de complexiteit wordt WAArDT uitgevoerd in co-creatie met de regio. Er is een nieuwe vorm van onderzoek nodig: co-creatie tussen praktijk- en wetenschapsorganisaties. De nieuwe methodiek wordt, van concept tot en met handelingsperspectieven gezamenlijk ontwikkeld door wetenschappelijke en praktijkorganisaties. De Manifestregio Vallei en Veluwe heeft in haar Regionaal Adaptatie Plan opgenomen dat zij samen met regionale kennispartner WUR streeft naar een gezamenlijke aanpak voor klimaatadaptatie in de hele regio die is gebaseerd op het natuurlijk bodem- en watersysteem. Zij wil concreet het water- en bodemsysteem meer sturend gaan maken voor de ontwikkeling van het gebied. De regionale samenwerking wordt versterkt.
• Vanaf het begin van WAArDT wordt een innovatief actief disseminatieplan uitgevoerd met als doel continue maatschappelijke en wetenschappelijke valorisatie van het onderzoek.
• WAArDT verschuift in het regionale debat de aandacht van (klimaat)problemen naar kansen voor een robuuste toekomstbestendige ontwikkeling in de regio).

Manifestregio coördineert de toepassing van de Visie Vallei en Veluwe 2120 door de aangesloten partners, in de regio actieve adviesbureaus. WENR & CAS zijn verantwoordelijk voor wetenschappelijke publicaties en presentaties.

Alle tussenproducten en alle eindproducten zijn openbaar en worden teoegankelijk gemaakt via websites, factsheets en social media, story maps en regionale events (klimaattop)

Website werkregio: kaarten, teksten, vlogs Nieuwsberichten regionale pers
TKI website, website Klimaat Effect Atlas Vallei Veluwe Website Ruimtelijk Portaal: info bodem en ondergrond

Het is mogelijk om toe te treden tot het consortium. Dit zal in de samenwerkingsovereenkomst worden verwoord.