Doel van dit project is het inventariseren, vergroten en delen van kennis over doorgroeibare en waterpasserende verhardingen.
Dit doen we door het uitvoeren van een inventarisatie van ‘best practices’ en praktijkmetingen aan doorgroeibare en waterpasserende verhardingen en het opzetten van een Community of Practice.
Om de kennislacune, die geïnventariseerd is bij de diversen gemeenten door interviews, op te vullen focust het project op het genereren van kwalitatieve en kwantitatieve data over het presteren van doorgroeibare adaptatiemaatregelen. Deze metingen worden aangevuld met referentie metingen aan andere typen maatregelen binnen de gemeente zodat een totaalbeeld van effectiviteit van groene adaptatiemaatregelen ontstaat voor vergelijking binnen gemeente, wijk of straat. Deze data worden vertaald naar adviezen voor ontwerp/optimalisatie van maatregelen en naar kentallen die noodzakelijk zijn voor het ramen van de effectiviteit van groene adaptatiemaatregelen bij opschaling (van perceel naar wijk).

Het project (en consortium) sluit aan bij de volgende agenda’s:
• Kennis- en Innovatieagenda 2020 – 2023 van de topsector Water, de Nationale Wetenschapsagenda (routes: ‘Smart, liveable cities’, ‘Kwaliteit van de omgeving’ en ‘Water als weg naar innovatieve en duurzame groei’)
• Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie en de Nationale Adaptatie Strategie .
• Nationale missiegedreven innovatiebeleid zoals vastgelegd in het Kennis- en Innovatieconvenant, met name missie C - Klimaatbestendig landelijk en stedelijk gebied, met focus op Waterrobuust en klimaatbestendig stedelijk gebied binnen het thema Landbouw, Water en Voedsel.
• Missiegedreven Topsectoren- en Innovatiebeleid van Ministerie van EZK en Topsector Water. Thema Landbouw, water en voedsel, onderdeel c, klimaatbestendig landelijk en stedelijk gebied
• Kennisagenda Nationaal Kennis- en innovatieprogramma Water en Klimaat – Klimaatbestendige Stad.
• Human Capital Agenda van de topsector Water, gericht op werkend leren/lerend werken en (onderwijs)innovatie door bijdragen ClimateCafé en diverse Sustainable Development Goals:
Educatie, duurzame steden (SDG11). klimaatactie (SDG13).

Het project draagt bij aan het bereiken van de doelen van Meerjarig Missiegedreven InnovatieProgramma (MMIP) C3 -Waterrobuust en klimaatbestendig stedelijk gebied . Dit MMIP richt zich op het ontwikkelen van innovatieve oplossingen om steden klimaatbestendig en waterrobuust te maken. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan een duurzame, leefbare en aantrekkelijke stad.
Primaire vragen waaraan het project werkt zijn:
• Waar liggen doorlatende (focus op doorgroeibare) verhardingen in Nederland? (climatescan.nl)
• Hoe functioneren groene klimaatadaptieve maatregelen (doorgroeibare verhardingen) in de praktijk? Inventariseren van metingen aan het hydraulisch functioneren, aanleg en beheerkosten, storytelling, ervaringen)
• Opstellen van richtlijnen voor ontwerp, aanleg en beheer (met en voor OSKA : Overleg Standaarden Klimaatadaptatie)

Het project start op 1 juni 2021 en loopt 1.5 jaar tot 1 juni 2023. In het eerste jaar ligt de nadruk op Meten. Bij fase 2 ‘Weten’ starten metingen die doorlopen door tot in 2023. Het zwaartepunt van de meetcampagne en van de data analyse ligt eind 2021 en de zomer van 2022. Gedurende het project wordt over activiteiten en tussentijdse resultaten gecommuniceerd in de CoP. Het zwaartepunt van deze communicatie ligt in 2022, wanneer eindresultaten worden gerapporteerd en gedeeld via kennisnetwerken.

Activiteiten

Hieronder staan de stappen van dit voorstel toegelicht:

CoP bijeenkomsten met betrokken gemeentes en (externe) experts om kennis te delen
• Er wordt een CoP opgezet met gemeentes en experts om kennis over doorgroeibare verhardingen op te halen en te delen. Omdat de wijze van aanleg en de ervaringen sterk verschillen tussen gemeentes en locaties binnen de gemeentes verwachten we hiermee ook het beeld van wat wel en wat niet werkt verder aan te kunnen scherpen.
• De eindresultaten van het onderzoek met de deelnemers gedeeld en getoetst. Daarnaast zal worden besproken of het wenselijk is en hoe kennis uitwisseling en samenwerking tussen de betrokkenen in de toekomst kan worden georganiseerd.
• In de eerste workshop zullen eerste ervaringen worden opgehaald en de onderzoeksvragen verder worden uitgewerkt.
• Cop 1-3 met 5 gemeenten
• CoP 3-5 met 20 publieke partijen

Interviews gemeenten en wegenbouwers gericht op ervaringen met bestaande groene verhardingen
• Hierin wordt zoveel mogelijk informatie en ervaring opgehaald over groene klimaatadaptatie en verzamelen zoveel mogelijk detail informatie over in praktijk aangelegde verhardingen.
• In praktijk is bijvoorbeeld gebleken dat doorgroeibare verhardingen met wisselend succes zijn geïmplementeerd. We zullen aangeven wat bij aanleg en toepassing succes factoren zijn en wat er mis gaat in praktijk. Dit geeft gemeentes eerste concrete, toepasbare informatie over goed presterende systemen.
• In een workshop worden de resultaten van de interviews met de deelnemers gedeeld. Omdat de wijze van aanleg en de ervaringen sterk verschillen tussen gemeentes en locaties binnen de gemeentes verwachten we hiermee ook het beeld van wat wel en wat niet werkt verder aan te kunnen scherpen.

Praktijkonderzoek 50 locaties in 5 gemeenten:
• Praktijkmetingen worden uitgevoerd bij 50 locaties met groene klimaatadaptatie. Hiervan worden alle kenmerken die relevant zijn voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen verzameld.
• De infiltratiecapaciteit, ofwel het waterbergend vermogen van de groene klimaatadaptatie wordt bepaald met een infiltrometer/full-scale test. Deze gegevens zijn realistischer dan informatie die direct van een leverancier afkomstig is. De geteste systemen hebben een verschillende leeftijd, waardoor er inzicht komt in de prestaties over tijd.
• Vegetatieopnames van de groene klimaatadaptatie om te bepalen welke soorten er voorkomen op de verharding.
• De meetresultaten worden en onderling in detail vergeleken, inclusief Analyse van aangebracht substraat en de ondergrondopbouw

Kennisdiseminatie
• De kennis die wordt opgedaan door de metingen, analyses en de COP wordt gedeeld via presentaties op vakbijeenkomsten en een artikel in een vaktijdschrift. Er wordt verwacht dat de meetresultaten en -analyses ook input zullen vormen voor een wetenschappelijke publicatie.

Er zijn diverse andere gemeenten, waterschappen en provincies die interesse hebben in deze innovatieve aanpak en CoP die bij kennisdeling worden betrokken, dit zijn de volgende gemeenten: Westland, Delft, Zeist, Haarlemmermeer, Zwolle, Enschede, Nijmegen, Arnhem, Den Bosch, Weert, Groningen, Rotterdam, Diemen, Urk, Zoeterwoude, en Heemskerk.

Waterschappen: Waternet, HHNK, NDZ, Waterschap Drentse en Overijsselse Delta, Hunze Aa

Provincies:
Noord-Brabant, Drenthe

Activiteit - Type activiteit - Rol partijen

CoP met betrokken gemeentes en (externe) experts om kennis te delen
Industrieel onderzoek
Alle partijen (Kennisinstellingen, adviesbureaus en gemeenten) zullen hun kennis delen in de COP.

Interviews gemeenten en wegenbouwers gericht op ervaringen met bestaande groene verhardingen
Industrieel onderzoek
Deltares en Hanze Hogeschool halen kennis en kennisvragen op over het toepassen en functioneren van doorgroeibare verhardingen

Quickscan
Industrieel onderzoek
Deltares, Hanze Hogeschool, Tauw en Sweco voeren een quickscan uit. De gemeentes dragen potentiele onderzoekslocaties aan.

Nader onderzoek 30 locaties in 5 gemeenten
Industrieel onderzoek
Deltares, Hanzehogeschool en Tauw voeren in wisselende samenstelling nader onderzoek uit op ca. 30 onderzoekslocaties. De gemeentes ondersteunen de metingen door beschikbaar stellen van meetlocaties, materieel en personeel.

Kennisdisseminatie
Industrieel onderzoek
Alle partijen (Kennisinstellingen, adviesbureaus en gemeenten) zullen bijdragen aan het delen van kennis

Het innovatief gehalte van dit project ligt bij:
• Detail beschrijving van de voorzieningen en lange termijn ervaringen met innovatieve meettechnieken voor doorgroeibare verhardingen
• Participatief meten in Climatecafes (climatecafe.nl) onderdeel van landelijke waterchallenges
• Uitgebreide database Climatescan met detail analyses voor 5 gemeenten (DNA van hun klimaatadaptatie )
• Oprichten van nieuwe CoP voor kennisuitwissling
• Detail testen met full-scale testen (in plaats van modellen en of onnauwkeurge metingen als infiltrometertest)
• Vertalen van metingen over het functioneren van maatregelen naar adviezen voor verbeteringen in het ontwerp, aanleg en beheer van maatregelen
• Evidence based research waarin het functioneren van de voorzieningen wordt vastgelegd met timelapse video’s voor het verkrijgen van bewijslast voor functioneren van maatregelen, welke kan worden meegenomen bij het opstellen van business cases voor de realisatie
• Artikelen in vakbladen van alle deelnemende gemeenten

Kennisleemte
Er lijkt specifiek behoefte aan het vergroten van kennis over:
• De totale opbouw/ontwerp van de constructie:
o Welke doorgroeibare verhardingen/stenen zijn er,
o Welke fundering kan het best worden gebruikt,
o Welke vegetatie is succesvol en draagt bij aan verbeteren biodiversiteit/ecologie.
• De toepassingslocaties en gebruik van verhardingen:
o Op welk type locaties binnen de stad wordt de groene klimaatadaptatie toegepast en waar zijn ze succesvol (wijk typologieën, verkeersdruk etc.)
• Het benodigde onderhoudsregime:
o Waar bestaat het onderhoud uit,
o Bij welke afdeling kan dit het beste worden ondergebracht,
o Wat zijn de onderhoudskosten op lange termijn.
• Functioneren van de verhardingen:
o Hoe goed en welke vegetatie slaat aan en waarom,
o Hoe goed functioneren de groene klimaatadaptatie qua waterberging en eventueel hitte (hydraulisch functioneren)

De kennisdeling vanuit het project dient de volgende doelen:
• Publieke partijen motiveren om ook maatregelen te nemen door te informeren en successen te delen
• Medewerkers van de eigen organisaties en collega-overheden, ingenieursbureaus en organisaties informeren over de mogelijkheden, procesverloop, kansen elders door inhoudelijke kennis te verspreiden.

Daarnaast worden resultaten gedeeld via de netwerken en hun websites, waarin projectpartners participeren:
• Waterchallenges.nl (via ministerie)
• Climatescan.nl
• Climatecafe.nl
• Deltares.nl
• Hanze.nl
• Deelnemende Gemeenten

Doorwerking kennis na project
Inzet is om de implementatie, de toepassing van de verzamelde data en opgedane kennis, na het project plaats te laten vinden door deze onderdeel te maken van een tool (KBS toolbox), databases (meetresultaten) en websites die opgezet zijn om ervaringen te archiveren en delen (www.climatescan.nl). Deze tool en websites zijn gekozen omdat zij open source zijn en breed worden gebruikt en de komende jaren door de overheid en kennisinstellingen zullen worden ondersteund en onderhouden. De beschikbaarheid en het gebruik van de projectresultaten is daarmee zoveel mogelijk geborgd.

De lessons learnt qua ontwerp en aanleg zullen worden gerapporteerd en online gepubliceerd.
Er is een afspraak met het traject OSKA (Standaarden Klimaat Adaptatie). Uitkomsten zijn relevant voor deze standaarden en worden hierin verwerkt.

Partij - Product (zie boven) - Toepassing en valorisatie

1 - Onderzoekers en ingenieursbureaus - Hanze Hogeschool en Deltares
2 - Betrokken deelnemers COP (gemeenten en bedrijven) - Deltares gedurende het project
3 - Adviesbureaus, ontwerpers en gemeenten - Alle partners in het consortium
4 - Ingenieursbureaus, ontwerpers en gemeenten - Hanze Hogeschool en Deltares

De resultaten van het project (rapportage, data, artikelen enz.) worden openbaar beschikbaar gesteld via verschillende websites.
• Waterchallenges.nl (via ministerie)
• Climatescan.nl
• Climatecafe.nl
• Deltares.nl
• Hanze.nl
• Deelnemende Gemeenten

Het IP over de nieuw ontwikkelde kennis ligt bij Deltares en Hanze Hogeschool. Kennis rondom XRF metingen ligt bij TAUW.

Welk ‘product’ (zie boven)? - IP bij welke partner(s) - Hoe wordt dit product toegankelijk gemaakt
Climatescan, climatecafe - Hanze - Open source platforms
XRF - Tauw - Tauw zet XRF in voor dit project, data is open source in dit project na overleg met gemeenten

Geproduceerde data en rapportages worden gedurende en na het project beheerd door Deltares en Hanzehogeschool, en worden in ieder geval beschikbaar gesteld via:

• Artikel in vaktijdschrift
• Wekelijkse climatecafes: https://climatecafe.nl/groenblauwcafe/
• https://research.hanze.nl
• https://www.deltares.nl/nl/publicaties/

De meetdata wordt ook toegevoegd aan de open database ClimateScan die gebruikt wordt in RAAK project ‘Groenblauwe oplossingen, kansen en risico's - Hydraulisch en milieutechnisch functioneren van groenblauwe oplossingen’. Dit maakt nationale interpretaties mogelijk (analyses met wijk typologieën etc).