Klimaatwerk in uitvoering fase 3 2020
Samenvatting project
MKB INFRA en haar leden willen zich ontwikkelen als partner van de stadsingenieur en ontwikkelaars. Daarom ontwikkelen ze in samenwerking met o.a. de Hogeschool van Amsterdam innovaties om zo bij te dragen aan oplossingen voor de vraagstukken van de stedelijke omgeving en de veranderende rol van het uitvoerend bedrijfsleven.
Het onderzoek “Klimaatwerk in uitvoering” heeft als doel kennis te ontwikkelen op dit onderwerp, voor én met bestaande en toekomstige professionals, bedrijven en instanties.
Veel onderzoek is en wordt verricht naar klimaatverandering en klimaatadaptatie. Wat nodig is, is de doorvertaling van de nieuwe inzichten en ervaringen naar de uitvoerders (MKB) en opdrachtgevers en het aftasten of de bedachte nieuwe kennis goed uitpakt in de praktijk.
Daar gaat ‘Klimaatwerk in uitvoering’ (2018-2022 fase 1 t/m 5) met name over. Deze e.a. nodige technologische oplossingen moeten vergezeld gaan met sociale innovatie en systeemverandering. In de praktijk blijkt namelijk dat
het nog niet vanzelfsprekend is dat aannemers betrokken worden in het routinematige werk aan klimaatadaptatie en dat gemeenten daarin nog te weinig doen. Het toont aan dat het belangrijk is nog enige tijd flink in te zetten op het meenemen van alle aannemers zodat klimaatadaptatie de norm wordt. In ons gezamenlijke onderzoek proberen we de komende periode ontwerpregels te maken die klimaatadaptatie zo makkelijk mogelijk maken (gewoon een extra norm – zoals 25cm boven straatpeil bouwen, geen water in woningen bij 60mm, etc), maar ook hittebestendig inrichten met duidelijke richtlijnen als max afstand tot koelte en percentage groen. Daarmee kan iedere herinrichting (uitgevoerd door
een aannemer) eenvoudig klimaatbestendig worden. Daarnaast zien we de noodzaak om ons te richten op koppeling van adaptatie en mitigatie. Tot nu toe ontbreekt deze koppeling veelal in het onderzoek en ook in de praktijk.
De nadruk in 2020 (fase 3) ligt op de kennisvraagstukken:
1. Infiltrerende stad: Ontwerprichtlijnen ontwerp en functioneren en inzicht in kosten en effectiviteit van beheer en onderhoud van doorlatende verhardingen;
2. Hittebestendige stad: Hoe om te gaan met kans op hittestress?: Inzicht in effectiviteit van maatregelen en ontwerprichtlijnen voor een hittebestendige inrichting;
3. Systeem van groenblauwe daken in Amsterdam: Metingen isolerende werking en hittereductie door groenblauwdaken,
onderzoek effectiviteit gestuurde waterberging.
4. Vooronderzoek waterbergende weg.
Doel van het project
Veel onderzoek is en wordt verricht en ook in de praktijk gebeurt veel op dit gebied omdat er nog zoveel is te doen en omdat het zo urgent is. Wat nodig is de doorvertaling naar de uitvoerders (MKB) en het aftasten of de bedachten nieuwe kennis goed uitpakt in de praktijk. Daar gaat ‘Klimaatwerk in uitvoering’ met name over. In de prakrijk van de grond- weg- en waterbouw worden veel pilots uitgevoerd echter deze worden beperkt of niet gemonitord en geëvalueerd. Waardoor kansen worden gemist.Om in te kunnen spelen cq mee te kunnen liften met deze jaarlijkse grote investeringen is aandacht nodig voor innovatie in “nieuwe’ constructies en valorisatie samen met het uitvoerend MKB die veel van de werken uitvoeren.Gezamenlijk zien wij de volgende belangrijke kennisvraagstukken (voor fase 3 BC04):1.Infiltrerende stad: Ontwerp en functioneren doorlatende verhardingen 2.Hittebestendige stad: Hoe om te gaan met hittestress?3.Baten van systeem van groenblauwe daken in Amsterdam4.Vooronderzoek waterbergende weg.De komende jaren gaat de HvA op bovenstaande vragen door met kennis ontwikkelen beschrijven en delen in het consortium en geïnteresseerden daar omheen. Naast kennisontwikkeling wordt de ontwikkelde kennis in de concrete bouwpraktijk toegepast (open-convenant aanpak en de Aanpak Duurzaam GWW) waarbij op een wijze wordt gewerkt gebruikmakend van elkaars complementaire competenties dat:1.Processen van elkaar verbeteren en innovaties (klimaat adaptatie) sneller in projecten worden ingepast2.Hinder voor de burgers en bedrijven vermindert3.Verspilling in routinematig inkopen wordt terug gedrongen4.Het kwaliteitsniveau en duurzaamheid van geleverde diensten verbeterd.Daarmee willen we bereiken dat huidige en toekomstige professionals beter toegerust zijn bij het ontwerpen inrichten en beheren en onderhouden van de klimaatbestendige stad.
Motivatie
Steden moeten klimaatbestendig significant duurzamer slimmer en menselijker worden willen we ze leefbaar houden. (KIA Landbouw Water en Voedsel Missie C3)Daarvoor zijn technologische oplossingen nodig vergezeld met sociale innovatie en systeemveranderingen. De publieke opdrachtgever staat voor een meervoudige opgave. De opgaven van de circulaire stad en het klimaatbestendig inrichting van de buitenruimte zijn groot. Maar zij kan dat niet alleen. Door verschuiving van de verhoudingen in de keten (o.m. door marktwerking) en samenwerking van de opdrachtgever met de markt door beter gebruik te maken van de complementaire competenties wordt het toekomstbestendig maken van de stad ook een opgave van het uitvoerend bedrijfsleven. MKB INFRA en haar leden willen zich steeds verder ontwikkelen als partner van de stadsingenieur en ontwikkelaars: als aanjager van de economische waarde van de regio. Daarom willen MKB INFRA en individuele bedrijven in samenwerking met o.a. de Hogeschool van Amsterdam en Building Changes innovaties ontwikkelen en deze in samenwerking met hun opdrachtgevers (gemeenten) in de praktijk toepassen om zo bij te dragen aan oplossingen voor de vraagstukken van de stedelijk omgeving en de veranderende rol van het uitvoerend bedrijfsleven mede in het kader van de “marktvisie en de daarbij horende leading principles”.
Uitgevoerde acties
Infiltrerende stad:Doorlatende verharding helpt om regenwater lokaal de grond in te brengen en kan daarmee bijdragen aan het verminderen van schade door klimaatveranderingen (wateroverlast/verdroging) van riooloverstortingen en van kosten voor waterzuivering.Doel: Inzicht in het functioneren van doorlatende verharding op den duur en het vereiste beheer en onderhoud.Zie verder: https://www.buitenruimte.info/themas/klimaatwerk-in-uitvoering/infiltrerende-stad/Hittebestendige stadWelke eisen moeten we stellen aan nieuwe hittebestendige ontwerpen van de stad van wijken en van straten. We weten nog niet wat een hittebestendig ontwerp is en welke maatregelen nodig zijn om een hittebestendig ontwerp te realiseren.Doel: professionals handvatten geven om per locatie en situatie de hitteopgave te kunnen duiden en concrete ontwerpeisen en ontwerpen.Zie verder: https://www.buitenruimte.info/themas/klimaatwerk-in-uitvoering/hittebestendige-stad/Groen-Blauwe dakenDe HvA onderzoekt het van de groen-blauwe daken op de stad. In hoeverre zorgen die voor minder wateroverlast? Zijn er positieve effecten op hittestress en leefbaarheid en wat zijn de kosten en baten?Vooronderzoek Waterbergende wegHet voorstel is te onderzoeken of het mogelijk en voordelig is om in stedelijke woonstraten het wegcunet op te bouwen uit een voldoende doorlatend (maar ook stabiel zandpakket zodat veel water geborgen kan worden en het water zich via het wegcunet kan verspreiden. De uitvoeringspraktijkNaast kennisontwikkeling wordt de ontwikkelde kennis in de concrete bouwpraktijk toegepast.Kenniskringen rond Amsterdam Rotterdam Hoorn Alkmaar De BUCH en Utrecht i.o.https://www.buitenruimte.info/projecten/
Innovativiteit
Het programma beoogt fundamenteel en strategisch onderzoek en praktijkgerichte innovaties als onderling verbonden activiteiten op te nemen zodat de praktijk en theorie verbonden worden. De focus van het programma ligt op het ophalen van de vragen in de driehoek van gemeenten/waterschappen aannemers en kennisinstellingen het delen van de kennis en het leren van elkaar in relatief kleine op de praktijkgerichte groepen. Waarbij de kennis direct in projecten wordt gedeeld en toegepast en vastgelegd in voor de uitvoeringspraktijk bruikbare richtlijnen en tools.De HvA doet vraag-gestuurd praktijkgericht onderzoek en helpt zo urgente en relevante vraagstukken uit de samenleving op te lossen. Ontwikkelde kennis deelt de HvA met de huidige en toekomstige professionals bijvoorbeeld in workshops en seminars. Innovatie betreft het toepasbaar maken van nieuwe kennis en uitvindingen. De verzamelde en gegenereerde kennis wordt getoetst en toegepast in de praktijk door de MKB-bedrijven. Studenten worden enthousiast voor het werk in de sector doordat zij worden betrokken in projecten (afstudeer-)stages en onderzoek. De HvA en Building Changes werken daarbij intensief samen met de Hogeschool van Rotterdam en de Hanzehogeschool Groningen.De betrokkenheid van branch- en vakverenigingen naast de groep individuele bedrijven en overheden maakt dat de kennis naast gericht is op breed toepasbare praktische kennis ook een brede verspreiding krijgt onder de doelgroep. Een doelgroep die niet vanzelfsprekend rapporten leest en naar grote symposia gaat.De gekozen inhoudelijke onderzoekthema’s sluiten aan op het KIA Landbouw Water en Voedsel C3 en zijn ook gekozen omdat het werkveld hier innovatie op verwacht.
Valorisatie
Building Changes: De resultaten van het onderzoek worden beschikbaar gesteld via de website www.BuitenRuimte.info of www.KlimaatwerkinUitvoering.nl en zijn daarmee toegankelijk voor de gehele sector. Een groep van inmiddels 600 geïnteresseerden ontvangen jaarlijks ca vier keer een nieuwsbrief.
Ook de website van TKI wordt vier keer per jaar geactualiseerd met de (tussen)resultaten In nauwe samenwerking met MKB-Infra, en andere branch cq vakverenigingen wordt de sector geïnformeerd over de resultaten op zgn Infralokalen en workshops verspreid in het land 4 a 6 keer per jaar. De trekkers van het consortium zijn allen nauw betrokken bij de Greendeal Duurzaam GWW 2.0, een actief praktijknetwerk waar vraagstukken worden getoetst en kennis wordt gedeeld.
Hogeschool van Amsterdam: De onderzoeksresultaten worden tevens gepubliceerd op de website van de Hogeschool van Amsterdam. Daarnaast zal over de resultaten worden gepubliceerd in de vakbladen, worden cursussen georganiseerd en presentaties gegeven tijdens symposia.
Via de betrokken partijen van zowel het onderzoek als het onderwijs van de hogescholen worden de toekomstige professionals betrokken bij het onderzoek en geïnformeerd over de resultaten in de lessen. Building Changes houdt contact met de markt ook na het publiceren. Ontwerpregels zullen bij relevante CROW en Rioned commissies worden
ingebracht voor opname in handboeken en richtlijnen. In 2020 wordt zowel door enkele betrokken gemeenten als Hoorn, Alkmaar, en Amsterdam een project aanbesteed waar klimaatadaptatie een belangrijk onderdeel van de opdracht vormt. Waar i.s.m. het consortium de kennis zal worden ingebracht en toegepast en gemonitord. De projectbeschrijvingen en alle onderzoeksresultaten worden tevens gepubliceerd op de website van de Hogeschool van Amsterdam http://www.hva.nl/kc-techniek/gedeelde-content/lectoraten/water-in-en-omde-stad/water-in-en-om-de-stad.html
Intellectueel eigendom
Alles kennis ontwikkeld in dit kader wordt vrij ter beschikking gesteld d.m.v. publicaties/ internet/workshops en symposia
Informatievoorziening project
https://www.buitenruimte.info/themas/klimaatwerk-in-uitvoering/
Projectvoorwaarden
In principe kunnen andere partners deelnemen aan het programma. Het streven van de initiatiefnemers is ook om gedurende de looptijd van het programma dat met name (MKB) bedrijven als partner aansluiten bij voorkeur regionaal georganiseerd in zogenoemde kenniskringen. In de praktijk gebeurd dit ook.