Doel: vormgeven en uitwerken van handvatten voor de transitie naar een klimaatbestendige inrichting en gebruik en beheer van het water- en bodemsysteem voor (kringloop)landbouw en natuur in de Nederlandse zandgebieden

De opgave waar we in de Nederlandse zandgebieden voor staan is de transitie naar een klimaatbestendige inrichting en beheer. Hiervoor is een afwegingskader nodig voor de te maken keuzes rekening houdend met het bodem- en watersysteem en de interacties tussen actoren (vanuit landbouw natuur industrie drinkwater bebouwing). Dit afwegingskader wordt gebaseerd op beslissingsondersteunende systemen (modellen) toekomstverkenningen (scenariostudies) en processen voor implementatie van de transitie in de zandgebieden. De gewenste transitie betekent een aangepast water- en bodembeheer gericht op duurzaam gebruik en in stand houden van natuurlijke systemen waarbij de zoetwatervoorraad bodem- en (grond)waterkwaliteit voedselzekerheid en natuur (biodiversiteit) op lange termijn geborgd zijn. Het is van belang om -gegeven de verwachte klimaatverandering- de toekomstige watervraag en het wateraanbod van alle actoren beter in balans te brengen rekening houdend met de verschillende belangen en gericht op een duurzame circulaire economische inrichting gebruik en beheer. Onderdeel daarvan is de vraag hoe de landbouw zich kan aanpassen aan veranderende klimatologische omstandigheden. Denk daarbij aan het ontwikkelen van systemen om actief en actueel op veranderende weersinvloeden te kunnen reageren om de voedselproductiesystemen robuuster te maken. Ook denken we na over de consequenties en kansen. Aanleiding voor het van 1) de uitspraak van de Raad van State dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet als basis mag dienen voor toestemming project voor activiteiten en 2) het nieuwe Nederlandse landbouwbeleid gericht op het sluiten van kringlopen voor de klimaatbestendige inrichting en gebruik van stroomgebieden. Gegeven de onzekere toekomst hebben de verschillende actoren in gebieden behoefte aan informatie over effectiviteit van maatregelen (handelingsperspectief) en aan ontwikkelpaden om de transitie daadwerkelijk en gezamenlijk vorm te geven. De onzekerheid wordt ingegeven door klimaatverandering met bijbehorende toename van zowel droogte als wateroverlast door omschakeling naar alternatieve teeltsystemen / hoogwaardige teelten en ook door de snelle technologische ontwikkelingen. Ook kunnen keuzes die gemaakt worden door de ene sector invloed hebben op andere sectoren (zowel positief als negatief). Ontwikkelpaden (of zoals de IPCC het noemt climate development pathways vormen een mechanisme voor flexibele aanpassing aan de voortdurend veranderende omstandigheden gebiedsplannen veranderen in een langlopend dynamisch planproces waarin wanneer nodig bijstellingen mogelijk zijn. Deze ontwikkelpaden dienen gevoed te worden met actuele kennis en informatie van de werking van het bodem-watersysteem (proceskennis) de effectiviteit van maatregelen en ingrepen in dat systeem door verschillende actoren en van projecties van klimatologische en sociaaleconomische ontwikkelingen. In dit project geven we dit concreet vorm. Bestaande ruimtelijke planningsmethodieken zijn onvoldoende flexibel om de transities die nu aan de orde zijn te faciliteren.

Gedetailleerde informatie op het niveau van acties en globale planning is nog niet beschikbaar. Dit wordt uitgewerkt worden in samenspraak met alle projectpartners waarbij wij voorstellen de aanpak onder het penvoerende trekkende' TKI spoor (in dit geval Agri & Food) leidend te laten zijn. Vanuit A&F is vereist dat uiterlijk 1 Februari 2020 het definitief projectplan (en de samenwerkingsovereenkomst) beschikbaar gesteld moet zijn. Daarnaast is in het overkoepelend programma uitgegaan van een inceptie periode van 3 maanden (dus na start project) waarin de definitieve taakverdeling wordt uitgewerkt alsmede afspraken over uitwerken van deelprojecten binnen de werkpakketten en hoofdlijnen voor uitvoering van de gehele projectperiode. Dit is dan ook het moment waarop wij nader inzichtkunnen verschaffen in de planning en begroting voor de verschillende activiteiten. Activiteit Type activiteit Rol partijen A. Ontwikkelpaden1. Ontwikkeling methodiek van adaptief ontwerp voor ontwikkelpaden in nauwe samenhang met de anderewerkpakketten.2. Samenbrengen van de relevante stakeholdersgebruikers en de Industrieel onderzoekorganisatie / coördinatie van het (gezamenlijke)leerproces hoe de methodiek van ontwikkelpaden bij kan dragen aan een klimaatbestendige inrichting. WENR Deltares Radboud UniversiteitWaterschappenProvincies3. Integratie van kennis over het fysieke systeem en de sociaal-maatschappelijke context - aansluitend op het onderdeeltoekomstverkenningen.4. Integratie van praktijkkennis- en ervaring met de ontwikkeling van(innovatieve) instrumenten en maatregelen5. Doorwerking van ervaringen uit de proeftuin naar buiten toe /opschalen en doorlopende uitbreiding van het netwerk6. Coördinatie en overleg B. Proeftuinen en Living Labs. Het aandeel vanuit het Deltatechnologie spoor in deproeftuinen en living labs is beperkt. De proeftuinen en living labs zullen belangrijke informatie aanleveren.

Innovatief is onder andere de combinatie van adaptieve ontwikkelpaden metaandacht voor zowel het fysieke en sociaal-economische systeem diegevoed en getoetst worden aan de hand van resultaten uit proeftuinen livinglabs en geavanceerde modellen waarbij bovendien samengewerkt wordtdoor een groot aantal partijen uit verschillende sectoren. Effectbepalingen enafwegingen worden op verschillende schaalniveaus van perceel niveau totstroomgebied gecombineerd om te komen tot optimale inrichting en beheer.Daarbij is de uitdaging om daadwerkelijk integrale afwegingen te maken opstroomgebiedsniveau en ingrepen dus te toetsen / optimaliseren op alleaspecten die van belang zijn (piekafvoeren basisafvoeren GGORNATURA2000 KRW etc...). Effectbepaling waarbij alle facetten van hetwatersysteem worden meegenomen (grondwaterstanden bodemvochtkwel afvoer-regimes piekafvoeren-basisafvoeren en waterkwaliteit) enintegraal alle wateropgaven worden afgewogen voor verschillende functiesin het systeem is niet eerder toegepast maar is essentieel voor duurzameinrichting gebruik en beheer van het landschap.Het concept van ontwikkelpaden wordt nog nauwelijks of niet door dewaterschappen gebruikt om te anticiperen op mogelijke sociaaleconomischeontwikkelingen en/of klimaatverandering. Niet in de beleidsvorming en niet inde toepassing in gebiedsprocessen. De kennis en ervaring om dezeInnovatief gehalte werkwijze op regionale en lokale schaal toe te kunnen passen moet wordenontleend aan (inter)nationale studies. Daarbij zullen oplossingen moetenworden gezocht voor gebruik van deze werkwijze op deze detailschalen.Ook moet worden verkend hoe deze werkwijze in gebiedsprojecten kanworden geïmplementeerd. We zullen invulling geven aan het concept vanontwikkelpaden in een traject van co-creatie tussen kennisinstituten enstakeholders (o.a. waterschappen en provincies) om te garanderen dat ditinnovatief instrumentarium aansluit bij de inter

Alle partijen krijgen alle resultaten van het Project ter beschikking. De resultaten van de samenwerking kunnen breed verspreid worden. Partijen kunnen over deze resultaten vrijelijk publiceren. De resultaten zullen volledig openbaar beschikbaar zijn, met uitzondering van ter beschikking gestelde achtergrondkennis.

De informatie over dit project wordt kenbaar gemaakt via de website van de TKI Deltatechnologie (projectbeschrijving) en de projectwiki van Deltares (projectvoortgang en resultaten).

Na de datum waarop deze Overeenkomst in werking is getreden, maar uiterlijk tot een jaar voor de beoogde datum waarop het Project zal zijn voltooid, kunnen ondernemers en/of onderzoeksinstellingen, die op het terrein van het relevante subsidieprogramma van het TKI werkzaam zijn alsnog als Partij toetreden. Een later toetredende Partij zal een nader overeen te komen bijdrage in kind en/of in cash moeten leveren die in redelijke verhouding staat tot zijn relatief aandeel in het Project na toetreding. De overige Partijen ontvangen vervolgens naar rato een terugbetaling en/ of gedeeltelijke vrijstellingen van hun nog te leveren bijdrage in kind, voor zover niet besloten wordt de bijdrage van de later toetredende Partij aan het projectbudget toe te voegen.