Kennisprogramma Circulair Terreinbeheer
Samenvatting project
Betere benutting van zijstromen ter bevordering van bodemdiensten.
De bodem is essentieel voor het leven op aarde: als bron van nutriënten voor gewasproductie, leefomgeving voor bodemleven, filter voor waterkwaliteit, buffer van water en opslagplaats voor koolstof. Intensivering van het landgebruik, klimaatverandering en belasting van de bodem met ongewenste stoffen hebben er in toenemende mate toe geleid dat de bodem - en daarmee de functies die deze levert - onder druk staat. Dit project richt zich op praktijk- en toegepast experimenteel onderzoek naar de effecten van benutting van de zijstromen maaisel en blad als bodemverbeteraar op de eerdergenoemde bodemdiensten. Vanuit de agrarische sector (o.a. akkerbouw) maar ook het stedelijk groenbeheer bestaat veel interesse in de toepassing van deze zijstromen vanwege de potentie die dit biedt voor verbetering van de bodemkwaliteit. Een belangrijk aspect daarbij is de verwachte verbetering van het waterbergend en watervasthoudend vermogen van de bodem. Hierdoor ontstaat een lagere run-off bij piekbuien en is er in de bodem een grotere vochtvoorraad beschikbaar voor droge tijden. Voorts worden positieve effecten verwacht voor de landbouw en de bodembiodiversiteit.
Doel van het project
Doel van het project Het meerjarige onderzoek heeft de volgende concrete doelen:
• Inzicht te verkrijgen in de effecten van de toediening van bewerkt maaisel, bokashi en lokale compost op de bodem (landbouw en groenvoorziening) gericht op:
o Effecten op wateropnemend en watervasthoudend vermogen
o Landbouwkundige (fysisch-chemische) kwaliteit bodem met nadruk op ontwikkeling van organische stof (C-vastlegging), de stikstofwerkingscoëfficiënt;
o Bodembiodiversiteit, in eerste instantie gericht op micro-organismen, later uit te breiden naar andere relevante organismen die van belang zijn voor het goed (landbouwkundig) functioneren van de bodem
o Emissie van broeikasgassen (CO2, N2O en CH4) en uitsluiten van risico’s voor de bodem- en productkwaliteit (en diergezondheid) door de aanwezigheid van contaminanten in bokashi (zie ook 3)
• Ten tweede wordt bepaald welke landbouwkundige, ecologische of milieukundige baten kunnen worden toegerekend aan het toepassen van de verschillende producten binnen een kleine kringloop (ecosysteemdiensten, zoals watervasthoudend vermogen)
• Vaststellen of er risico’s zijn er voor deze toepassingen door de -mogelijke- aanwezigheid van contaminanten en of pathogenen en hoe kunnen deze worden uitgesloten. De brede screening van bokashi- en andere hopen maaisels en bladresten leveren in 2021/22 al veel inzicht op in de variatie in de gehalten van deze aandachtstoffen (zware metalen en arseen; organische micro-verontreinigingen, zwerfvuil, PFAS, dioxines, PAK’s). Voorts wordt ook het aandeel van grover zwerfvuil (m.n. plastic en glas) verder gekwantificeerd omdat dit een zorgpunt is en in een aantal gevallen aanleiding om gebruik van bokashi te stoppen. Tenslotte wordt gekeken naar de effecten op de kiemkracht van onkruidzaden en de levenskracht van spruiten van de Japanse duizendknoop.
Motivatie
Het voor-onderzoek loopt nu twee jaar. Doel van het huidige onderzoek is aanvullend ook een goed beeld te krijgen van de effecten van meerjarige toediening op de hydrologische eigenschappen van de bodem. Voorts wordt daaraan gerelateerd meerjarig (5-jaar) in beeld gebracht wat de overige landbouwkundige en bodemkundige baten zijn, zoals opbouw organische stof, watervasthoudend vermogen en bodembiodiversiteit. Ook wordt in beeld gebracht wat de effecten op de emissie van broeikasgassen zijn (CO2, CH4 en N2O). Voorts ontstaat er een beter begrip van de kwaliteiten van de geproduceerde bodemverbeteraars en de borging van de kwaliteit.
Uitkomsten van dit project kunnen bijdragen aan een transitie van de landbouw en onderbouwing bieden voor meer circulaire regelgeving op vlak van afval- en meststoffen.
Uitgevoerde acties
Geplande acties/globale werkplanning
Er wordt onderzoek gedaan bij ca. 60 pilots naar:
- De gemaakte organische bodemverbeteraar op basis van maaisel en blad (bokashi en maaisel met bewerkingen); samenstelling en milieuhygiënische en landbouwkundige kwaliteit
- Voorts onderzoek bij elke pilot (op praktijkveld en praktijkveld met 0-behandeling). Hier monitoring bodem en hydrologische eigenschappen bodem, waarbij bij elke pilot ook een perceel met 0-behandeling is aangewezen
- Het grote aantal pilots is daarbij erg nuttig, omdat er een behoorlijke variatie is tussen plekken (bodem¬, landgebruik, zoals waterberm, wegberm, dijk, openbaar groen, natuur, etc.) en ook jaren, omdat het soort groeiseizoen impact heeft op de kwaliteit)
Voorts wordt van ca. 8 pilots materiaal toegepast op drie proefvelden van WUR , waarbij bovenstaande eigenschappen in een zeer gecontroleerde setting worden uitgevoerd met van elke behandeling per proefveld 4 herhalingen evenals 3 referenties (niets-doen, toepasssing onbewerkt maaisel en toepassing Keurcompost) . Hierbij wordt ook nadrukkelijk gekeken naar de effecten op de waterhuishouding en daarnaast de bodemkundige ontwikkeling, broeikasgassen en de landbouwkundige effecten, evenals de bodembiodiversiteit
Een aantal metingen die in het veld niet goed mogelijk zijn, worden op een soortgelijke setting labschaal uitgevoerd, zoals die naar de humificatie-coëfficiënt
Innovativiteit
Het voor-onderzoek loopt nu twee jaar. Doel van het huidige onderzoek is aanvullend ook een goed beeld te krijgen van de effecten van meerjarige toediening op de hydrologische eigenschappen van de bodem. Voorts wordt daaraan gerelateerd meerjarig (5-jaar) in beeld gebracht wat de overige landbouwkundige en bodemkundige baten zijn, zoals opbouw organische stof, watervasthoudend vermogen en bodembiodiversiteit. Ook wordt in beeld gebracht wat de effecten op de emissie van broeikasgassen zijn (CO2, CH4 en N2O). Voorts ontstaat er een beter begrip van de kwaliteiten van de geproduceerde bodemverbeteraars en de borging van de kwaliteit.
Uitkomsten van dit project kunnen bijdragen aan een transitie van de landbouw en onderbouwing bieden voor meer circulaire regelgeving op vlak van afval- en meststoffen.
Valorisatie
Via nieuwsbrief en website van Circulair Terreinbeheer, via website Wageningen University & Research
Resultaten worden ook aangeboden aan vakbladen (agrarische en groenvoorzieningssector, vakblad natuur, bos en landschap, en tijdschriften/nieuwsbrieven van deelnemende koepel- en brancheorganisaties
Intellectueel eigendom
jaarrapportages WR Wordt (na maximaal 3 maanden) openbaar gemaakt
De onderliggende data van de pilots worden z.s.m. gecommuniceerd met de desbetreffende partijen
Informatievoorziening project
Via nieuwsbrief en website van Circulair Terreinbeheer, via website Wageningen University & Research
Resultaten worden ook aangeboden aan vakbladen (agrarische en groenvoorzieningssector, vakblad natuur, bos en landschap, en tijdschriften/nieuwsbrieven van deelnemende koepel- en brancheorganisaties.
eindrapportage WR Wordt (na maximaal 3 maanden) openbaar gemaakt