De ministeries van I&W en LNV hebben de ambitie om de natuur en de ecologische waterkwaliteit in de grote wateren te verbeteren. Hiertoe zijn meer dan 30 projecten geselecteerd om binnen de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) in de komende 30 jaar te worden gerealiseerd (einddatum 2050). Die projecten gaan gepaard met veel nat grondverzet en dat brengt emissies van broeikasgassen en aanzienlijke kosten met zich mee. Op Europees niveau is afgesproken om in 2050 klimaatneutraal te opereren. I&W streeft zelfs naar klimaatneutraal en circulair werken in 2030. Om dit te bereiken is een snelle en grote transitie in het machinepark en de manier van werken nodig en dit vergt intensieve samenwerking tussen overheid en markt.

In 2019 is daarom door 4 adviesbureaus in combinatie met Deltares een brede verkenning gestart met marktpartijen, kennisinstituten en overheden naar de mogelijkheden om het grondverzet in toekomstige PAGW-projecten duurzamer en kosteneffectief uit te voeren. Daarbij zijn vele innovaties benoemd die kunnen bijdragen aan de reductie van broeikasgasemissies en het circulair gebruik van grondstoffen. Tevens is geconstateerd dat naast emissies van het materieel (baggeroperatie en transport) de emissies uit bodemmateriaal substantieel kunnen bijdragen aan de uitstoot. Begin 2020 is het onderzoeksrapport opgeleverd en is de aanbeveling gedaan een proeftuin te starten om in de praktijk innovaties te meten en te testen.

In de tweede helft van 2020 is dezelfde combinatie samen met RWS en I&W gestart met de planvoorbereiding van de proeftuin. Daarin zijn diverse voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd. Er is een verkenning uitgevoerd naar geschikte onderzoekslocaties gekoppeld aan PAGW-projecten die als eerste in uitvoering gaan. De conclusie was dat het project Oostvaarderoevers het meest geschikt lijkt, met eventueel referentiemetingen in Markerwadden . Voor een potentieel geschikte locatie is een inrichtingsvoorstel van de proeftuin en de onderzoeksopzet nader uitgewerkt. Tevens zijn een aantal scenario’s voor de marktbenadering uitgewerkt. Het streven is om in 2021/2 vervolgstappen te zetten t.a.v. de de exacte proeftuinlocatie, financiering en capaciteit voor het uitvoeren van de inkoopstrategie en realisatie van de proeftuin. Als die aspecten geregeld zijn, wordt de markt benaderd voor innovatievoorstellen en zullen geschikte voorstellen in het veld worden doorontwikkeld.

Wat betreft innovaties wil de proeftuin vooral ruimte geven aan het emissievrij baggeren volgens het concept ‘slow building’ en daarnaast ruimte geven aan andere innovaties die significant bijdragen aan reductie van emissies. Hierdoor wordt overlap met andere ontwikkelingen (zoals het elektrificeren van grootschalig baggermaterieel) voorkomen en kunnen de proeftuininnovaties in de toekomst onderdeel gaan uitmaken van de ‘gereedschapskist’ van methodieken die kunnen worden ingezet voor de realisatie en het onderhoud van projecten met nat grondverzet; zowel binnen PAGW als beheer en onderhoud.