Aanleiding van het project
Steden moeten klimaatbestendig, significant duurzamer, slimmer en menselijker worden willen we ze leefbaar houden. (KIA Landbouw, Water en Voedsel Missie C3)
Daarvoor zijn technologische oplossingen nodig vergezeld met sociale innovatie en systeemveranderingen. De publieke opdrachtgever staat voor een meervoudige opgave. De opgaven van de circulaire stad en het klimaatbestendig inrichting van de buitenruimte zijn groot. Maar zij kan dat niet alleen. Door verschuiving van de verhoudingen in de keten (o.m. door marktwerking) en samenwerking van de opdrachtgever met de markt door beter gebruik te maken van de complementaire competenties wordt het toekomstbestendig maken van de stad ook een opgave van het uitvoerend bedrijfsleven.
MKB INFRA en haar leden willen zich steeds verder ontwikkelen als partner van de stadsingenieur en ontwikkelaars: als aanjager van de economische waarde van de regio. Daarom willen MKB INFRA en individuele bedrijven in samenwerking met o.a. de Hogeschool van Amsterdam en Building Changes innovaties ontwikkelen en deze in samenwerking met hun opdrachtgevers (gemeenten) in de praktijk toepassen om zo bij te dragen aan oplossingen voor de vraagstukken van de stedelijk omgeving en de veranderende rol van het uitvoerend bedrijfsleven mede in het kader van de “marktvisie en de daarbij horende leading principles”.
Doel van het project
Veel onderzoek is en wordt verricht en ook in de praktijk gebeurt veel op dit gebied omdat er nog zoveel is te doen en omdat het zo urgent is. Wat nodig is de doorvertaling naar de uitvoerders (MKB) en het aftasten of de bedachten nieuwe kennis goed uitpakt in de praktijk. Daar gaat ‘Klimaatwerk in uitvoering’ met name over.
In de prakrijk van de grond-, weg- en waterbouw worden veel pilots uitgevoerd, echter deze worden beperkt of niet gemonitord en geëvalueerd. Waardoor kansen worden gemist.
Om in te kunnen spelen cq mee te kunnen liften met deze jaarlijkse grote investeringen is aandacht nodig voor innovatie in “nieuwe’ constructies en valorisatie samen met het uitvoerend MKB die veel van de werken uitvoeren.
Gezamenlijk zien wij de volgende belangrijke kennisvraagstukken (voor fase 3 BC04):
1. Infiltrerende stad: Ontwerp en functioneren doorlatende verhardingen;
2. Hittebestendige stad: Hoe om te gaan met hittestress?;
3. Baten van systeem van groenblauwe daken in Amsterdam;
4. Vooronderzoek waterbergende weg.
De komende jaren gaat de HvA op bovenstaande vragen door met kennis ontwikkelen, beschrijven en delen in het consortium en geïnteresseerden daar omheen.
Naast kennisontwikkeling wordt de ontwikkelde kennis in de concrete bouwpraktijk toegepast (open-convenant aanpak en de Aanpak Duurzaam GWW) waarbij op een wijze wordt gewerkt gebruikmakend van elkaars complementaire competenties dat:
1. Processen van elkaar verbeteren en innovaties (klimaat adaptatie) sneller in projecten worden ingepast,
2. Hinder voor de burgers en bedrijven vermindert,
3. Verspilling in routinematig inkopen wordt terug gedrongen,
4. Het kwaliteitsniveau en duurzaamheid van geleverde diensten verbeterd.
Daarmee willen we bereiken dat huidige en toekomstige professionals beter toegerust zijn bij het ontwerpen, inrichten en beheren en onderhouden van de klimaatbestendige stad.
Uitgevoerde activiteiten
Infiltrerende stad:
Doorlatende verharding helpt om regenwater lokaal de grond in te brengen en kan daarmee bijdragen aan het verminderen van schade door klimaatveranderingen (wateroverlast/verdroging), van riooloverstortingen en van kosten voor waterzuivering.
Doel: Inzicht in het functioneren van doorlatende verharding op den duur en het vereiste beheer en onderhoud.
Zie verder: https://www.buitenruimte.info/themas/klimaatwerk-in-uitvoering/infiltrerende-stad/
Hittebestendige stad
Welke eisen moeten we stellen aan nieuwe hittebestendige ontwerpen van de stad, van wijken en van straten. We weten nog niet wat een hittebestendig ontwerp is en welke maatregelen nodig zijn om een hittebestendig ontwerp te realiseren.
Doel: professionals handvatten geven om per locatie en situatie de hitteopgave te kunnen duiden en concrete ontwerpeisen en ontwerpen.
Zie verder: https://www.buitenruimte.info/themas/klimaatwerk-in-uitvoering/hittebestendige-stad/
Groen-Blauwe daken
De HvA onderzoekt het van de groen-blauwe daken op de stad. In hoeverre zorgen die voor minder wateroverlast? Zijn er positieve effecten op hittestress en leefbaarheid en wat zijn de kosten en baten?
Vooronderzoek Waterbergende weg
Het voorstel is te onderzoeken of het mogelijk en voordelig is om in stedelijke woonstraten het wegcunet op te bouwen uit een voldoende doorlatend (maar ook stabiel zandpakket zodat veel water geborgen kan worden en het water zich via het wegcunet kan verspreiden.
De uitvoeringspraktijk
Naast kennisontwikkeling wordt de ontwikkelde kennis in de concrete bouwpraktijk toegepast.
Kenniskringen rond Amsterdam, Rotterdam, Hoorn, Alkmaar, De BUCH en Utrecht i.o.
https://www.buitenruimte.info/projecten/
Gerealiseerde resultaten
Overzicht publicaties
Klok, L., L. van Zandbrink, A.J. Sijbrandij & D. Wildschut (2020) Zelf hitte meten, Stadswerk magazine 08/2020, 10-12.
Kluck, J., E.J. Klok, A. Solcerová, L. Kleerekoper, L.I. Wilschut, C.M.J. Jacobs en R. Loeve (2020) De hittebestendige stad: Een koele kijk op de inrichting van de buitenruimte. Hogeschool van Amsterdam, Faculteit Techniek, Onderzoeksprogramma Urban Technology. ISBN 978-94-92644-80-0. 131p
Hogeschool van Amsterdam en KuiperCompagnons (2020) De hittebestendige stad: COOLKIT. Toolkit voor ontwerpers van de buitenruimte.
Klok, L., J. Kluck, E. Caverzam Barbosa en A. Solcerova (2020) De Thermal Walk – Zelf hitte meten en ervaren. Stadwerk Magazine 02/2020.
Klok, L., L. van Zandbrink, A.J. Sijbrandij, D. Wildschut & E. Caverzam Barbosa (2020) Hoe heet vond u het afgelopen zomer? Meteorologica 2, 4-7
Zandbrink, L. van, L. Klok, A.J. Sijbrandij & D. Wildschut (2020) Hittemetingen door inwoners in Amersfoort – inzichten in stedelijke hitte op basis van het meetnetwerk ‘Meet je stad!’ Meteorologica 2, 8-11
ISSO (2020), Praktijkboek Multifunctionele groene daken en gevels.
A. Solcerova (2020) Groene daken en gevels. GWWTotaal 24 maart 2020.
Caverzam Barbosa, E. en E.J. Klok (2020) Weather stations comparison: Measurement analysis. Hogeschool van Amsterdam. 18p
Caverzam Barbosa, E. en E.J. Klok (2020) Thermal walk in practice – Marineterrein june 18, 2019: Conclusions & interpretations. Hogeschool van Amsterdam. 24p
Kuenen, K. (2020) Eerste bevindingen in Europees verkoelingsproject Cool Towns. Vakblad Groen, ferbruari 2020, jaargang 76(2): 30-34
Jacobs, C.J.M., E.J. Klok, M. Bruse, J. Cortesão, S. Lenzholzer, J. Kluck (2020) Are urban water bodies really cooling? Urban Climate (32): 100607. https://doi.org/10.1016/j.uclim.2020.100607
Spanjar, G., en L. van Zandbrink (2020). Van risico’s voor de volksgezondheid door hitte naar een hittebestendige inrichting van de stad. Rooilijn, 53(1), 51
Innovativiteit
Het programma beoogt fundamenteel en strategisch onderzoek en praktijkgerichte innovaties als onderling verbonden activiteiten op te nemen zodat de praktijk en theorie verbonden worden. De focus van het programma ligt op het ophalen van de vragen in de driehoek van gemeenten/waterschappen, aannemers en kennisinstellingen, het delen van de kennis en het leren van elkaar in relatief kleine op de praktijkgerichte groepen. Waarbij de kennis direct in projecten wordt gedeeld en toegepast en vastgelegd in voor de uitvoeringspraktijk bruikbare richtlijnen en tools.
De HvA doet vraag-gestuurd praktijkgericht onderzoek, en helpt zo urgente en relevante vraagstukken uit de samenleving op te lossen. Ontwikkelde kennis deelt de HvA met de huidige en toekomstige professionals, bijvoorbeeld in workshops en seminars. Innovatie betreft het toepasbaar maken van nieuwe kennis en uitvindingen. De verzamelde en gegenereerde kennis wordt getoetst en toegepast in de praktijk door de MKB-bedrijven. Studenten worden enthousiast voor het werk in de sector doordat zij worden betrokken in projecten, (afstudeer-)stages, en onderzoek. De HvA en Building Changes werken daarbij intensief samen met de Hogeschool van Rotterdam en de Hanzehogeschool Groningen.
De betrokkenheid van branch- en vakverenigingen naast de groep individuele bedrijven en overheden maakt dat de kennis naast gericht is op breed toepasbare praktische kennis ook een brede verspreiding krijgt onder de doelgroep. Een doelgroep die niet vanzelfsprekend rapporten leest en naar grote symposia gaat.
De gekozen inhoudelijke onderzoekthema’s sluiten aan op het KIA Landbouw, Water en Voedsel C3 en zijn ook gekozen omdat het werkveld hier innovatie op verwacht.
Valorisatie
Building Changes: De resultaten van het onderzoek worden beschikbaar gesteld via de website www.BuitenRuimte.info of www.KlimaatwerkinUitvoering.nl en zijn daarmee toegankelijk voor de gehele sector. Een groep van inmiddels 600 geïnteresseerden ontvangen jaarlijks ca vier keer een nieuwsbrief.
Ook de website van TKI wordt vier keer per jaar geactualiseerd met de (tussen)resultaten In nauwe samenwerking met MKB-Infra, en andere branch cq vakverenigingen wordt de sector geïnformeerd over de resultaten op zgn Infralokalen en workshops verspreid in het land 4 a 6 keer per jaar. De trekkers van het consortium zijn allen nauw betrokken bij de Greendeal Duurzaam GWW 2.0, een actief praktijknetwerk waar vraagstukken worden getoetst en kennis wordt gedeeld.
Hogeschool van Amsterdam: De onderzoeksresultaten worden tevens gepubliceerd op de website van de Hogeschool van Amsterdam. Daarnaast zal over de resultaten worden gepubliceerd in de vakbladen, worden cursussen georganiseerd en presentaties gegeven tijdens symposia.
Via de betrokken partijen van zowel het onderzoek als het onderwijs van de hogescholen worden de toekomstige professionals betrokken bij het onderzoek en geïnformeerd over de resultaten in de lessen.
Building Changes houdt contact met de markt ook na het publiceren. Ontwerpregels zullen bij relevante CROW en Rioned commissies worden ingebracht voor opname in handboeken en richtlijnen.
In 2020 wordt zowel door enkele betrokken gemeenten als Hoorn, Alkmaar, en Amsterdam een project aanbesteed waar klimaatadaptatie een belangrijk onderdeel van de opdracht vormt. Waar i.s.m. het consortium de kennis zal worden ingebracht en toegepast en gemonitord.
De projectbeschrijvingen en alle onderzoeksresultaten worden tevens gepubliceerd op de website van de Hogeschool van Amsterdam http://www.hva.nl/kc-techniek/gedeelde-content/lectoraten/water-in-en-om-de-stad/water-in-en-om-de-stad.html