Wet en regelgeving (cultuur en procedures)

Innovatie en wet- en regelgeving staan vaak op gespannen voet met elkaar. Wetten, regels en (inkoop)procedures worden opgesteld om gewenste situaties te bereiken en de uitvoeringspraktijk te bepalen. Zo vormen zij het beleidskader in een bepaalde sector. Maar in de loop der tijd kunnen zaken veranderen onder druk van maatschappelijke ontwikkelingen, nieuwe gevaren of verbeterde technologieën. De noodzaak tot vernieuwing kan dan in de knel komen met het bestaande beleidskader.

De wijze waarop wet- en regelgeving en procedures worden gehanteerd leidt tot een specifieke houding en gedrag tussen de betrokken partijen in de driehoek.  Een cultuur die gekenmerkt wordt door weinig onderling vertrouwen leidt ertoe dat problemen maar ook kennis niet of pas in een laat stadium gedeeld worden, wat het innovatieproces nog ingewikkelder maakt.Teveel nadruk op de formele bevoegdheden die door het beleidskader gesteld worden leidt tot een gebrek aan aandacht voor kansen.

Door de vaak strikte hantering van wetten, regels en procedures houden partijen elkaar in een houdgreep en dat frustreert innovatie. Een aandachtspunt hierin is ook het vastleggen van intellectueel eigendom en het onvoldoende benutten van de ruimte die elke partij binnen het beleidskader heeft.

Lessen

  1. Voer een bij de situatie passende governance assessment naar beleidskader en wet en regelgeving uit.
  2. Verken/creëer op voorhand  ‘work arounds’, als de eerste signalen van stagnatie en mogelijk vastlopen opdoemen.
  3. Zoek en vind de kansen, focus niet enkel op de knelpunten. Realiseer je dat één of meer generieke belemmeringen altijd op je pad zullen komen, soms zelfs tegelijkertijd en steeds opnieuw.

Innovatiehobbels

De angst voor marktconcentratie bij de overheid vermindert de mogelijkheden voor het bedrijfsleven om contracten met voldoende omvang en lengte te verkrijgen waarbinnen investeringen in innovaties terugverdiend kunnen worden. Er is een constante spanning tussen de voordelen van contracten met grote omvang en een lange termijn (looptijd)die de transactie-,aanbestedings- en zelfs productiekosten omlaag brengen en de te verwachten nadelige effecten van dit type contracten. Eén van de nadelige effecten die op kan treden en die gevreesd wordt door de overheid is dat de kleinere marktpartijen hiervan schade ondervinden en mogelijk hierdoor uit de markt verdwijnen. Als er minder concurrenten actief zijn op de markt kan marktconcentratie ontstaan wat de prijs die de overheid voor opdrachten moet betalen uiteindelijk opdrijft.

Echter, innoveren vraagt om lange termijn relaties en partnerschap (o.a. terugverdientermijn en delen van risico”s). Een manier om met deze innovatiehobbel om te gaan is het bewust parallelle markten creëren. Hierbij wordt expliciet onderscheid tussen projecten die innovatie moeten bevorderen en projecten die de concurrentie in de markt moeten vergroten.

Praktijkervaringen

Omschrijving
Voor een marktpartij is het ontwikkelen van een innovatie, een investering in toekomstige werkvoorraad en/ of andere “waarde”. Voor de Inside technieken is dit (zij het in tweede instantie) niet anders geweest: de marktpartijen zijn aan het innovatie proces begonnen aannemende dat zij hiermee een unieke positie (alleen recht voor uitvoering van de nog te ontwikkelen nieuwe methodiek) konden waarborgen. Achteraf blijkt dit niet het geval te zijn. Deels is dit het gevolg van de organisatorische opzet van het ontwikkelingsproces: in eerste instantie werd de ontwikkeling betaald door Rijkswaterstaat. Het was op dat moment duidelijk voor de marktpartijen dat deelname aan het innovatieproces alleen zou leiden tot  kennisvoorsprong. Echter gaandeweg het proces is een beroep gedaan op het ondernemerschap van de marktpartijen door te vragen of zij zelf wilden investeren in dit proces. Dit was mede het gevolg van bezuinigingsronden bij het toenmalige Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Er werd wel gekeken naar mogelijke alternatieve financieringen, echter zonder afdoende resultaat. Omdat zij gevraagd werden zelf te investeren hebben de marktpartijen vervolgens aangenomen dat investeren tot een toenemende concurrentiepositie zou leiden. Dit kon echter niet waargemaakt worden.  Met andere woorden er was geen duidelijkheid en/of concrete afspraak ten aanzien van het verdienmodel.
Interventie
Aangezien dit een langer lopend project is (verspreid over meerdere jaren en verschillende opdrachtgevers) is dit versnipperd opgepakt. In de praktijkproeven is nadrukkelijk met de markt gecommuniceerd dat zij een voorsprong hadden op de concurrentie, waardoor zij een extra vinkje hadden als het tot een aanbesteding zou leiden. Voor de waterbouwsector was dat voorlopig voldoende. Daarbij komt dat het heel lastig is om patenten of intellectueel eigendom te claimen in de sector.
Leereffect

  1. Het is erg belangrijk om hier a priori transparant over te communiceren.
  2. Denk vooraf met elkaar na over terugverdienmodellen.
  3. Maak met elkaar goede afspraken over spelregels wie hoe wat terug gaat verdienen.

Alle partijen in de driehoek zijn aan het bezuinigen: de overheid moet meer doen met minder, kennisinstellingen kampen met teruglopende geldstromen en druk om te valoriseren en het bedrijfsleven probeert tijdens de crisis het hoofd boven water te houden door een sterke focus op efficiëntie en effectiviteit. Hierdoor ontstaat er bij elke partij minder ruimte voor innovatie. Echter, er zou nog wel sprake kunnen zijn van synergie. Innovaties ontstaan vaak door gezamenlijk het plafond op te rekken, maar nu is men zodanig behoudend dat dit niet meer gebeurt.  Elkaars ruimte wordt niet benut.

Praktijkervaringen

Omschrijving

Voor experimenteren in de fysieke leefomgeving is essentieel dat de effecten kunnen worden vastgesteld. Het gaat bij de ecologische zandwinput om rekolonisatie en biodiversiteit.  Dat vraagt erom dat de locatie langere tijd onaangeroerd blijft. In de zandwinput van de Tweede Maasvlakte waarin het experiment is ingevlochten zoemt het echter van de activiteiten. Vanwege de economische crisis lagen er zeker 10 zandhoppers. Ook activiteiten rondom een snelle aanleg van de tweede Maasvlakte was aan de orde en zette het experiment en met name de monitoring onder druk. Een experiment dat verstoord wordt is zonder waarde, het vinden van de geschikte locaties was niet eenvoudig.

Interventie

Met het havenbedrijf en de aannemer is gezocht naar locaties die gedurende de noodzakelijke periode voor monitoring van de effecten met rust gelaten konden worden. Acceptatie door het bevoegd gezag is versneld door in een workshop te benoemen en te beargumenteren dat de optredende effecten, op basis van wat bekend is over effecten van natuurlijk voorkomende zandgolven, creatie van ecologisch meerwaarde tot gevolg zou hebben. Dat was voor het bevoegd gezag voldoende.

Leereffect
De les is uiteraard dat voldoende aandacht aan het vinden van ruimte voor onverstoorde moet worden besteed. Uiteindelijk zijn twee locaties met de aannemer gevonden waarvan het aannemelijk is dat deze met rust gelaten kunnen worden. Dat zijn locaties waar zand aanwezig is dat zeer geschikt is voor het morfologisch onderhoud aan maasvlakte 2. Van dat onderhoud wordt verwacht dat dit niet binnen een termijn van 5 jaar zal beginnen. Dat zand en daarmee het experiment blijft daardoor onaangeroerd voor een voldoend lange periode.

Omschrijving
Experimenteren in de fysieke omgeving. Dingen anders doen. Dat roept een associatie met een eindeloos en taai gevecht met beleidskaders, wetten, procedures en vergunningen (die in dit geval zandwinning betreffen). Terughoudendheid om dingen anders te doen wordt vaak ingegeven door de gedachte dat beleid, procedures en regels dit welhaast kansloos zouden maken.

Interventie
Met de vergunningsautoriteit werd al vroeg samengewerkt met het oogmerk het experiment in te passen in een al vergunde put. Daarbij is nadrukkelijk naar de kansen gezocht in plaats van naar de belemmeringen.

Leereffect

1     Zoek vroegtijdig de samenwerking met de bevoegde autoriteiten: Zeer constructief en open overleg bleek  mogelijk met de vergunningsautoriteit, vanzelfsprekend zonder dat een card blanche gegeven kon worden op voorhand. Op grond van de verwachte positieve effecten kon dit ingepast worden in het werkplan voor exploitatie van de zandwinput.

2     Sluit op basis van een eerste verkenning van het beleidskader, regels en procedures aan bij het denkkader van de bevoegde gezagen:  De les is overigens ook dat er aangesloten is bij de richting van ontwikkeling van denken over zandwinning bij het bevoegd gezag. Die was vooraf in kaart gebracht, dat bleek nuttig.

Omschrijving
RWS is een grote organisatie. Binnen en buiten het project zijn er verschillende culturen die invloed hebben op de samenwerking. 
Interventie
Interne en exterene omgeving zijn op bestuurlijk niveau meegenomen in de ontwikkelingen van het project om een optimale samenwerking te realiseren.
Leereffect
Bestuurlijke commitment van de top van RWS (hebben en houden) is essentieel voor het project.

Omschrijving

Wet en regelgeving, vergunningen en procedures vormen een belangrijk aandachtsgebied wanneer realisatie van een fysiek experiment in zicht komt. Dat kan zowel leiden tot het over het hoofd zien van belangrijke details bij de voorbereiding alsook tot inschattingen aan de zijde van de bevoegde gezagen waarop teruggekomen moet worden. Hoe aan timing, coördinatie en afstemming  met bevoegde gezagen vorm te geven is de kern van deze uitdaging. Wachten tot het detailontwerp klaar is kan tot vertraging leiden, met een heel ruw ontwerp kan een bevoegd gezag echter weinig aanvangen.

Interventie

De interventie betrof
vroeg en veelvuldig samenwerken met de bevoegde gezagen om procedures vlot te
kunnen doorlopen en mogelijke haperingen te signaleren.

Leereffect

Neem de voorzieningen voor monitoring van meet af aan mee, en als dit niet mogelijk is, besef dat latere toevoegingen wellicht ook instemming behoeven of zelf onder de vergunningplicht vallen. Bij experiment Workummerwaard wordt onder meer van een glasvezelgrid onder de pilot gebruik gemaakt (zie rode lijn in de figuur ‘Pilot bij de kust Workummerwaard’), een experiment in een experiment. Dat heeft tot vertraging geleid omdat de ontstane ideeën voor monitoring ook vergund moesten worden.

Vroeg samenwerken met de vergunningverlenende autoriteiten helpt vaak voor de afstemming. Blijf wel alert dat inschattingen van autoriteiten geen rechten opleveren, er kan iets over het hoofd gezien worden dat later toch een knelpunt oplevert.

Gevoel voor timing en communicatie, die heb je als procesmanager nodig voor voorbereiding en realisatie experiment. Dat is niet ingewikkeld maar daar heb je wel gevoel en vaardigheid voor nodig en daar moet je in investeren.

Omschrijving
 Binnen de systematiek en spelregels van RWS is er weinig ruimte voor innovatieve aanpak. Dit maakt dat niet alle innovatieve kennis benut wordt binnen het project.
Interventie
Er is een marktconsulatie georganiseerd in samenwerking met het publiek-private netwerk Deltatechnologie om te komen tot een uitvraag, waarbij optimaal geinnoveerd kan worden.
Als extra criteria binnen de EMVI is innovatiekracht als beoordeling meegenomen. De innvoatiekracht werd bepaald door middel van een scoringsmethodiek. Ook is er een pilot ingebouwd waar innovatieve kennis is ontwikkeld om tot de beste aanpak van zandhonger te komen voor het grootschalige werk.
Leereffect
De marktconsulatie werd als zeer postief ervaren door de openheid tussen opdrachtgevers en potentiele opdrachtnemers. Hierdoor werd de kwaliteit van de uitvraag beter. De EMVI-criteria als stimulans voor innovatie was lastig voor de ondernemers.

Omschrijving

koppelen van projecten met een eigen dynamiek, planning en eigenaren.

Veel dijken in het benedenrivierengebied kennen een heel gedifferentieerd beeld van een aaneenschakeling van losse individuele initiatieven, zonder een planmatige ontwikkelstrategie. Hierdoor ontstaat een stapeling van functies op en rond de kering wordt de fysieke ruimte voor toekomstige dijkversterkingsopgaven beperkter zonder daarbij sterk te hoeven ingrijpen op deze functies. De functies houden geen rekening met elkaars toekomstige opgaven en belasten deze onbewust.

Iedere nieuwe ruimtelijke ontwikkeling kent zijn eigen inhoudelijke complexiteit en dynamiek, zijn eigen actoren met belangen en zijn eigen doorlooptijd. Er vindt (ongecontroleerd) een continue stroom van allerlei ontwikkelingen (van kortlopende tot structurele langdurige ingrepen) op en rond de keringen plaats. De behoefte aan een strategie waarbij koppelkansen worden geoptimaliseerd wordt steeds dominanter.

Interventie

flexibiliteit in tijd en ruimte

Voor de ontwikkeling van multifunctioneel gebruik van waterkeringen zullen opgaven gekoppeld moeten worden in tijd en ruimte. Belangrijk onderscheid in aanpak volgt uit de vraag of de waterveiligheidsopgave en/of de ruimtelijke ordeningsopgaven flexibel zijn in tijd en opgeschoven kunnen worden zodat ze met elkaar kunnen samenvallen. Zijn opgaven te synchroniseren waardoor deze tegelijkertijd aangepakt kunnen worden? Als dit zo is, dan kan een opgave direct integraal aangepakt worden.

Als dit niet het geval is, is het zaak om bij het aanpakken van een bepaalde opgave te anticiperen op mogelijke toekomstige opgaven. In dit geval komt een andere vorm van flexibiliteit naar boven: anticiperen. Anticiperen staat voor het treffen van (korte termijn) maatregelen die inspelen op toekomstige opgaven. Ruimtelijke opgaven kunnen anticiperen op toekomstige waterveiligheidsopgave en visa versa.

Leereffect

  •  Voor synchronisatie en anticipatie is samenwerking tussen organisaties essentieel. Deze samenwerking gaat om het verbinden van belangen in het perspectief van de tijd. Dit betekent dat kaders en agenda”s van een organisatie zich moeten aanpassen op kaders en agenda”s van andere organisaties.
  • Een integrale programmatische aanpak tussen publieke partijen behoeft een gezamenlijke beleidskader. Als instrument kan gewerkt worden met een “omgevingsvisie dijken” in een breed perspectief en voor de lange termijn.
  • Voor het vergroten van de koppelkansen moet ook de starheid van het financiële stelsel opengebroken worden. Middelen moeten flexibel ingezet kunnen worden zodat de programmering afgestemd kan worden op het synchronisatieproces van beheerder en omgeving.
  • Flexibiliteit in tijd en ruimte maakt verknoping van lange- en korte termijn opgaven mogelijk.

Aanleg van tijdelijke autarkische nutsvoorzieningen
Een tijdelijke functie heeft ook tijdelijk behoefte aan drinkwater, energie en afvalverwerking. Veelal is het in afgelegen gebieden erg kostbaar om op de openbare nutsvoorziening aan te sluiten. Een tijdelijke, autarkische nutsvoorziening is daar een optie. TAB heeft hiermee ervaring opgedaan aan de hand van de pilot Floating Life. Floating Life is een tijdelijke expositie van een drijvende stad, in de afgelegen Pampushaven van Almere. Hoe maken zij een tijdelijke nutsvoorziening rendabel? Het blijkt lastig om een combinatie van tijdelijk en autarkisch te realiseren. Conceptueel kan het wel, maar er is weinig praktijkervaring.
Interventie
Samen met ondernemers en kennisleveranciers zijn de technische mogelijkheden en business cases uitgewerkt voor realisatie van tijdelijke nutsvoorzieningen
Leereffect
Aanleg van tijdelijke nutsvoorzieningen is technisch en financieel haalbaar. De inzichten en ervaringen zijn uitgewerkt in de brochure.

Complexe bestuurs- en privaatrechtelijke procedures
Er is weinig betrokkenheid en draagvlak bij de gemeente om gebruik > 5 jaar mogelijk te maken vanwege de benodigde complexe bestuurs- en privaatrechtelijke procedures en contracten.
Interventie
Er is samenwerking gezocht met het Netwerk Tijdelijk Anders Bestemmen waarbij juridische experts de zin en onzin van 5 jaar hebben uitgewerkt. Gezamenlijk is een juridische handleiding voor tijdelijk gebruik opgesteld. Op sanering van regels is aangedrongen in Den Haag.
Leereffect
De samenwerking heeft veel dynamiek, publiciteit opgeleverd en gezamenlijke organisatie van de Manifestatie Tijdelijk Anders Bestemmen op 23 juni 2011. Aanpassing van bestaande regelgeving ligt buiten de invloedssfeer van het project.

Omschrijving

De stakeholders in het gebied peripieren tegenstrijdige korte en lange termijn belangen. De schelpdiersector beseft de eigen afhankelijkheid van het goed ecologisch functioneren van het Oosterschelde ecosysteem  de problemen die de zandhonger met zich meebrengen en de noodzaak tot effectieve maatregelen. Maar korte termijn sediment (zand) op de percelen is echter een urgent probleem voor de kwekers. Voor de kweek van oesters en mossels is het nadelig als er zand op de percelen terecht komt of er vertroebeling optreedt tijdens de suppletiewerkzaamheden. Voornemens tot zandsuppleties vallen dan ook veelal niet in goede aarde bij de kwekers.

Interventie

De interventie is overleg om de percepties helder te krijgen en een basis te creëren voor overleg over een oplossing. Het overleg met de schelpdiersector had als doelstelling vertrouwen te creëren door overleg over randvoorwaarden te voeren. Overleg met de kwekers leidde tot het opstellen van randvoorwaarden betreffende het sediment in de waterkolom (een beperkte verhoging van de omgevingswaarde als plafond), planning van werkzaamheden en technische uitvoering. Ook is een plafond aan zwevend stof gehalte vastgelegd waarboven werkzaamheden stilgelegd worden.

Leereffect

Het effect van de interventie was creatie van voldoende draagvlak om het experiment door te laten gaan, hoewel de mosselkwekers wel kritische volgers bleven. De technische uitvoering heeft veel geleerd over onder meer het gebruik van een perskade (zie foto) om omgevingseffecten te minimaliseren.

Omschrijving
Binnen het Inside project is het innovatieve karakter van het project onderschat. Een innovatie traject brengt per definitie onzekerheden met zich mee. Onzekerheden in ’tijd’ en ‘geld’. Door het onderschatten van de grootte van deze onzekerheden ontstond additionele vertraging en irritatie bij zowel de marktpartijen als de opdrachtgever . Denk hierbij bijvoorbeeld aan extra overleggen om tot een besluit te komen en wie welke kosten en risico”s zou dragen van vooraf niet voorziene werkzaamheden.Daarnaast heeft het innovatieproces een cyclische/ iteratieve aard en valt niet/ moeilijk te sturen qua tijd en kosten tegelijk. Hierdoor is het inschatten van tijd/ kosten voor het doorlopen en afronden van deze fase lastig en kunnen resultaten, met name voor de initiërende partijen, (te) lang op zich laten wachten.
Interventie
Er is diverse malen gesproken met diverse partijen en getracht open en transparant het proces in te gaan, maar de praktijk bleek weerbarstiger, waardoor extra overleggen nodig bleken te zijn. Er had beter sturing op kunnen zitten dan nu het geval is geweest.
Leereffect
Achteraf is in beeld gebracht op wat voor manier het innovatieproces beter beheersbaar kon worden. Tegelijkertijd biedt een beheersbaar innovatieproces ook de mogelijkheden om met de betrokken partijen eens te worden over de (gezamenlijke) inzet in tijd, menskracht en middelen. Belangrijk is dan ook om wederzijds begrip te hebben voor de fase waarin het innovatieproces zich bevindt en wanneer enkele stappen (voor of achteruit) worden gezet.

Bij alle partijen uit de driehoek staat het eigen belang, zelfbehoud en continuïteit voorop. Hierdoor  worden problemen onvoldoende gedeeld. Partijen stellen  zich te weinig kwetsbaar op om het te hebben over problemen, waardoor kansen voor innovatie  om een oplossing te versnellen niet benut worden. Een gevolg hiervan is dat men elkaar gevangen houdt in onwetendheid door gebrek aan kennis van elkaars werelden.

De technici weten te weinig van bestuurlijke proces, de ambtenaren weten te weinig van de techniek, de financiële betrokkenen weten te weinig van beide. Het vormt een grote uitdaging om mensen uit deze impasse te krijgen en ervoor te zorgen dat er voldoende vrijheid en ruimte is om open over problemen te praten (zonder dat er direct contractuele consequenties aan verbonden zijn).

Een suggestie is om meer tijd te nemen om elkaar te leren kennen en vertrouwen op te bouwen.

Praktijkervaringen

Omschrijving
Experimenteren in de fysieke omgeving. Dingen anders doen. Dat roept een associatie met een eindeloos en taai gevecht met beleidskaders, wetten, procedures en vergunningen (die in dit geval zandwinning betreffen). Terughoudendheid om dingen anders te doen wordt vaak ingegeven door de gedachte dat beleid, procedures en regels dit welhaast kansloos zouden maken.

Interventie
Met de vergunningsautoriteit werd al vroeg samengewerkt met het oogmerk het experiment in te passen in een al vergunde put. Daarbij is nadrukkelijk naar de kansen gezocht in plaats van naar de belemmeringen.

Leereffect

1     Zoek vroegtijdig de samenwerking met de bevoegde autoriteiten: Zeer constructief en open overleg bleek  mogelijk met de vergunningsautoriteit, vanzelfsprekend zonder dat een card blanche gegeven kon worden op voorhand. Op grond van de verwachte positieve effecten kon dit ingepast worden in het werkplan voor exploitatie van de zandwinput.

2     Sluit op basis van een eerste verkenning van het beleidskader, regels en procedures aan bij het denkkader van de bevoegde gezagen:  De les is overigens ook dat er aangesloten is bij de richting van ontwikkeling van denken over zandwinning bij het bevoegd gezag. Die was vooraf in kaart gebracht, dat bleek nuttig.

Omschrijving

Voor de provincie was de zandmotor vooral meer recreatie ruimte en een grotere veiligheid, dus argumenten die vooral de bewoners van de kustgemeenten aan zullen spreken. Het recreatieruimtekort gesignaleerd in het ‘Zuidvleugeldebat’ zadelde de provincie op met concrete recreatieruimte doelstellingen. Daar paste  steun voor  ‘experimenteren met kustonderhoud ten laste van de burgers’ zeker niet bij.  Steun van de provincie en zeker een financiële bijdrage van de provincie moest gewoon hard, tastbaar, verantwoord worden.

Dat paste niet bij presentatie van Waterdienst die het idee  Zandmotor aanvankelijk presenteerde als een morfologisch experiment voor kustonderhoud, waarvoor ook onder water varianten en eilanden reële alternatieven vormden.  De regionale directie van Rijkswaterstaat wilde natuurlijk graag het noodzakelijk kustonderhoud zoveel mogelijk in de pilot stoppen en hadden daarom een voorkeur voor een locatie ten zuiden en nabij Ter Heijde, de plaats met de grootste onderhoudsbehoefte.

Interventie

De interventie werd ingezet door de Waterdienst, die de positie van RWS verbreedde, het ‘experiment’ centraal stelde en op zoek ging naar oplossingsruimte in andere functies en bij andere partijen. De interventie betrof een verandering in scope. Toen eenmaal de impasse onder ogen werd gezien en niet meer in eerste instantie gestuurd werd op een zo groot mogelijke kosteneffectiviteit, werd er meer gekoerst over de boeg van innovatie en de functies recreatie en natuur. En daardoor ontstond de noodzakelijke ruimte om partijen verder op te lijnen.

Concreet werd vervolgens een workshop georganiseerd in Den Haag waar de inzet was het genereren van een set alternatieven die in het MER zouden worden vergeleken. In de workshop was op zich geen sprake van het doen van een keuze, maar vooral van het inkaderen van de scope, welke alternatieven wel en niet te beschouwen. Daarmee stond feitelijk wel de discussie locatie-vorm centraal, uitgewerkt naar de triade kustonderhoud-natuur-recreatie.

Leereffect

1     Het aanpassen van de argumentatie kan impasses doorbreken: Wat geleerd is over het verloop van het proces is dat elke partij probeert de voor hem relevante argumentatie aan het project te koppelen en zo nodig op deze argumentatie ook het ontwerp aan te passen. Het aanpassen van de argumentatie kan de (ontwerp)ruimte bieden om een impasse te doorbreken.  Een experiment alleen als experiment presenteren kan nooit op voldoende draagvlak rekenen.

2     Continu aandacht voor het beïnvloeden van argumentaties en framen van een experiment is nodig: In de MER gerelateerde workshop over varianten en functies zijn stappen gezet, die terugkijkend, medebepalend zijn geweest. Maar natuurlijk hebben voorafgaand aan de workshop en ook daaropvolgend vergelijkbare processen van argumentatie vinden, argumentatie beïnvloeden en experiment framen plaatsgevonden. Zo zijn de alternatieven uit de workshop nog verder aangepast en zijn ook nog enkele nieuwe varianten in ogenschouw geweest, zoals varianten op de onderwatersuppletie, maar omdat de provincie in alle gevallen voor de recreatie de zandmotor boven water wilde zien, zijn deze ook afgevallen. Het framen gebeurde daarbij op verschillende niveaus, binnen de projectgroep en op bestuurlijk niveau, soms met verschillende accenten wat betreft de argumentatie. Zo was voor de provincie extra recreatieruimte bepalend zonder dat dit aan een expliciete en toegankelijke locatie was gekoppeld. De gemeenten vooral de ongestoorde ontwikkeling van de badplaatsen.

3     Besef dat, achteraf bezien, iedere bijeenkomst uit een hele reeks cruciaal kan zijn:  Tijdens de  workshop werden varianten ontwikkeld, getekend en bediscussieerd. Waar sommige partijen defensief binnenkwamen en bijvoorbeeld een meer zuidelijke onderwatervariant wilden, of daar juist mordicus tegen waren, of met heel specifieke denkbeelden over de recreatievarianten, opende de workshop de ruimte voor het zoeken naar de mogelijkheden en synergie waar het locatie en vorm in de triade kustveiligheid, natuur en recreatie betrof.  Dat had niet zo hoeven lopen in deze bijeenkomst. De les is ook niet dat een MER gerelateerde workshop cruciaal is maar dat in de schaduw van beweging bij een belangrijke partij kansen ontstaan en dat in een reeks van bijeenkomsten alleen achteraf duidelijk is waar grote sprongen voorwaarts zijn gemaakt. De crux is het orkestreren van het gehele proces van bestuurlijke, projectgroep en stakeholderbijeenkomsten, zodanig dat een duidelijk Leitmotiv duidelijk wordt, dissonanten worden voorkomen en kansen benut worden.

Omschrijving
Aanvankelijk had ieder zijn eigen rol: d erpovincie was eigenaar van het porject, het waterschap de beheerder in de toekomst. Wie bepaalt welke functionele eisen je aan het project moet gaan stellen? daardoor trad vertraging op in het maken van keuzes en komen harde planningen onder druk te staan.Daarnaast speelde de tijddruk met het oog op het uitvoeren van het HWBP-project kustversterking Zeeuws-Vlaanderen, vooral bij het waterschapInterventie

projectmanager heeft intern betrokkenen bij elkaar gezet voor crisisoverleg. Opnieuw gewezen op het bestuurlijk vastgestelde kritische tijdpad om besluitvorming te forcerenLeereffect
  • bij complexe processen vooruitdenken om vertraging in kritische planning eigen projectdoelen de baas te blijven
  • projectleiders per deelproject tijdig aanstellen

Omschrijving
RWS is een grote organisatie. Binnen en buiten het project zijn er verschillende culturen die invloed hebben op de samenwerking. 
Interventie
Interne en exterene omgeving zijn op bestuurlijk niveau meegenomen in de ontwikkelingen van het project om een optimale samenwerking te realiseren.
Leereffect
Bestuurlijke commitment van de top van RWS (hebben en houden) is essentieel voor het project.

Omschrijving

Wet en regelgeving, vergunningen en procedures vormen een belangrijk aandachtsgebied wanneer realisatie van een fysiek experiment in zicht komt. Dat kan zowel leiden tot het over het hoofd zien van belangrijke details bij de voorbereiding alsook tot inschattingen aan de zijde van de bevoegde gezagen waarop teruggekomen moet worden. Hoe aan timing, coördinatie en afstemming  met bevoegde gezagen vorm te geven is de kern van deze uitdaging. Wachten tot het detailontwerp klaar is kan tot vertraging leiden, met een heel ruw ontwerp kan een bevoegd gezag echter weinig aanvangen.

Interventie

De interventie betrof
vroeg en veelvuldig samenwerken met de bevoegde gezagen om procedures vlot te
kunnen doorlopen en mogelijke haperingen te signaleren.

Leereffect

Neem de voorzieningen voor monitoring van meet af aan mee, en als dit niet mogelijk is, besef dat latere toevoegingen wellicht ook instemming behoeven of zelf onder de vergunningplicht vallen. Bij experiment Workummerwaard wordt onder meer van een glasvezelgrid onder de pilot gebruik gemaakt (zie rode lijn in de figuur ‘Pilot bij de kust Workummerwaard’), een experiment in een experiment. Dat heeft tot vertraging geleid omdat de ontstane ideeën voor monitoring ook vergund moesten worden.

Vroeg samenwerken met de vergunningverlenende autoriteiten helpt vaak voor de afstemming. Blijf wel alert dat inschattingen van autoriteiten geen rechten opleveren, er kan iets over het hoofd gezien worden dat later toch een knelpunt oplevert.

Gevoel voor timing en communicatie, die heb je als procesmanager nodig voor voorbereiding en realisatie experiment. Dat is niet ingewikkeld maar daar heb je wel gevoel en vaardigheid voor nodig en daar moet je in investeren.

Omschrijving
Deze praktijkervaring gaat over dijkvernageling tijdens de voorgenomen pilot dijkversterking Bergambacht-Schoonhoven. Er werd interne weerstand ervaren binnen het waterschap.
Interventie
Als betrokkene bij Inside heb ik een intern gesprek geinitieerd met het management en met de projectleider met als doel om de pilot tot uitvoering te brengen.
Leereffect
Resultaat was dat er geen akkoord werd bereikt. Als leerervaring heb ik meegenomen, dat;
– je op voorhand inzicht moet hebben in de risioverdeling, aangezien hier veel vragen over werden gesteld. Het moet van te voren duidelijk zijn wie welke risico’s wil en kan dragen.
– in de huidige organisatie kan innovatie als een bijkomend probleem ervaren worden inplaats van een kans om nieuwe mogelijkheden toe te passen, die kunnen leiden tot minder kosten voor dijkversterking.

Omschrijving

De stakeholders in het gebied peripieren tegenstrijdige korte en lange termijn belangen. De schelpdiersector beseft de eigen afhankelijkheid van het goed ecologisch functioneren van het Oosterschelde ecosysteem  de problemen die de zandhonger met zich meebrengen en de noodzaak tot effectieve maatregelen. Maar korte termijn sediment (zand) op de percelen is echter een urgent probleem voor de kwekers. Voor de kweek van oesters en mossels is het nadelig als er zand op de percelen terecht komt of er vertroebeling optreedt tijdens de suppletiewerkzaamheden. Voornemens tot zandsuppleties vallen dan ook veelal niet in goede aarde bij de kwekers.

Interventie

De interventie is overleg om de percepties helder te krijgen en een basis te creëren voor overleg over een oplossing. Het overleg met de schelpdiersector had als doelstelling vertrouwen te creëren door overleg over randvoorwaarden te voeren. Overleg met de kwekers leidde tot het opstellen van randvoorwaarden betreffende het sediment in de waterkolom (een beperkte verhoging van de omgevingswaarde als plafond), planning van werkzaamheden en technische uitvoering. Ook is een plafond aan zwevend stof gehalte vastgelegd waarboven werkzaamheden stilgelegd worden.

Leereffect

Het effect van de interventie was creatie van voldoende draagvlak om het experiment door te laten gaan, hoewel de mosselkwekers wel kritische volgers bleven. De technische uitvoering heeft veel geleerd over onder meer het gebruik van een perskade (zie foto) om omgevingseffecten te minimaliseren.

Omschrijving

De recreatie en ruimte doelstellingen maken openbare toegankelijkheid van de Zandmotor strikt wenselijk. Zwemveiligheid staat op de agenda vanaf de start van de voorbereidingen, bijvoorbeeld rond de mogelijkheid van vorming van muien. De keuze voor een ontwerp met een lagune wakkerde de discussie verder aan vanwege de getijdengeul die hiermee kan ontstaan over een grote lengte van het strand.

Interventie

Er is niet getracht de kennis over effecten op zwemveiligheid vooraf aan de aanleg te vervolmaken. Dit werd met de huidige stand van morfologische modellen ook niet mogelijk geacht. Er is gekozen voor een arrangement waarin Rijkswaterstaat en de provincie nauw samen werken met de reddingsbrigades van Monster, `s-Gravenzande en Den Haag  en de veiligheidsregio. Versterking van deze reddingsbrigades in combinatie met goede monitoring vormt de basis. In geval van onveilige situaties kondigt de provincie een zwemverbod af.

Leereffect

Het blijkt dat bestuurders zeer wel onzekerheid rond een voor hen belangrijk onderwerp kunnen accepteren als er maar een passend arrangement tot stand komt dat de beheersbaarheid van situaties zeker stelt. Ook geleerd is dat ‘een kat in het nauw vreemde sprongen kan maken’,  in 2012 zijn er in een weekeinde basaltblokken in de ingang van de geul gestort, omdat de hoge stroomsnelheden in deze geul een gevaar voor zwemmers vormden. Die blokken verstoren het experiment, er lagen afspraken dat in geval van urgentie in overleg met de inhoudelijk deskundigen oplossingen met zand zouden worden ingezet.
Een aandachtspunt om beheersafspraken nog beter vooraf te regelen, zodat ook in geval van urgente situaties op ongelukkige momenten, zoals in het weekend, de juiste maatregelen worden getroffen. Hier is inmiddels een Actieteam voor in het leven geroepen, bestaande uit RWS, PZH en betrokken veiligheidsinstanties.

Omschrijving
Binnen het Inside project is het innovatieve karakter van het project onderschat. Een innovatie traject brengt per definitie onzekerheden met zich mee. Onzekerheden in ’tijd’ en ‘geld’. Door het onderschatten van de grootte van deze onzekerheden ontstond additionele vertraging en irritatie bij zowel de marktpartijen als de opdrachtgever . Denk hierbij bijvoorbeeld aan extra overleggen om tot een besluit te komen en wie welke kosten en risico”s zou dragen van vooraf niet voorziene werkzaamheden.Daarnaast heeft het innovatieproces een cyclische/ iteratieve aard en valt niet/ moeilijk te sturen qua tijd en kosten tegelijk. Hierdoor is het inschatten van tijd/ kosten voor het doorlopen en afronden van deze fase lastig en kunnen resultaten, met name voor de initiërende partijen, (te) lang op zich laten wachten.
Interventie
Er is diverse malen gesproken met diverse partijen en getracht open en transparant het proces in te gaan, maar de praktijk bleek weerbarstiger, waardoor extra overleggen nodig bleken te zijn. Er had beter sturing op kunnen zitten dan nu het geval is geweest.
Leereffect
Achteraf is in beeld gebracht op wat voor manier het innovatieproces beter beheersbaar kon worden. Tegelijkertijd biedt een beheersbaar innovatieproces ook de mogelijkheden om met de betrokken partijen eens te worden over de (gezamenlijke) inzet in tijd, menskracht en middelen. Belangrijk is dan ook om wederzijds begrip te hebben voor de fase waarin het innovatieproces zich bevindt en wanneer enkele stappen (voor of achteruit) worden gezet.

Er is een te sterke prikkel om binnen de projectscope te blijven, door focus op snelheid en risico aversie. Bij grote uitvoeringsprojecten worden projectmanagers afgerekend op snelheid van “project delivery”. Multifunctionaliteit en/of een bredere scope van het project vergroten de kans op vertraging, en veranderen hiermee het risico profiel van het project.  Dit vormt een belemmering voor private partijen die multifunctionaliteit voorstellen.

Binnen de overheid speelt daarbij ook de scheidslijn binnen de verschillende departementen. De focus op bevoegdheden gaat over het principe van “vrijheid” en focus op bevoegdheden tussen ministeries. Dit speelt bij de overheid, maar private partijen en kennisinstellingen ondervinden hier hinder door. Opdrachtgevers bij de overheid willen vaak geen andere functies in hun projecten meenemen die voor discussie over bevoegdheden kunnen zorgen. Dit verlaagt de mogelijkheid tot multifunctionele voorstellen.

Een suggestie is het invoeren van organisatorische prikkels die de interesse van een projectmanager vergroot om de scope te vergroten/ andere functies mee te nemen. Voorbeelden zijn:

  • bonus regeling
  • extra criteria in prestatie meting van projectmanagers
  • verlenging van opleveringstermijn bij innovaties waarwinst te behalen valt op langere termijn door multifunctionaliteit.
  • een nieuwe interpretatie van vrijheid . Zie het samenbrengen van bevoegdheden als een stimulans. Het vormt een prikkel op centraal niveau voor samenwerking tussen ministeries. Besparingen kunnen hierdoor niet alleen per ministerie bereikt worden, maar voor de hele infrastructuur portfolio van de overheid.

Praktijkervaringen

Omschrijving

Wet en regelgeving, vergunningen en procedures vormen een belangrijk aandachtsgebied wanneer realisatie van een fysiek experiment in zicht komt. Dat kan zowel leiden tot het over het hoofd zien van belangrijke details bij de voorbereiding alsook tot inschattingen aan de zijde van de bevoegde gezagen waarop teruggekomen moet worden. Hoe aan timing, coördinatie en afstemming  met bevoegde gezagen vorm te geven is de kern van deze uitdaging. Wachten tot het detailontwerp klaar is kan tot vertraging leiden, met een heel ruw ontwerp kan een bevoegd gezag echter weinig aanvangen.

Interventie

De interventie betrof
vroeg en veelvuldig samenwerken met de bevoegde gezagen om procedures vlot te
kunnen doorlopen en mogelijke haperingen te signaleren.

Leereffect

Neem de voorzieningen voor monitoring van meet af aan mee, en als dit niet mogelijk is, besef dat latere toevoegingen wellicht ook instemming behoeven of zelf onder de vergunningplicht vallen. Bij experiment Workummerwaard wordt onder meer van een glasvezelgrid onder de pilot gebruik gemaakt (zie rode lijn in de figuur ‘Pilot bij de kust Workummerwaard’), een experiment in een experiment. Dat heeft tot vertraging geleid omdat de ontstane ideeën voor monitoring ook vergund moesten worden.

Vroeg samenwerken met de vergunningverlenende autoriteiten helpt vaak voor de afstemming. Blijf wel alert dat inschattingen van autoriteiten geen rechten opleveren, er kan iets over het hoofd gezien worden dat later toch een knelpunt oplevert.

Gevoel voor timing en communicatie, die heb je als procesmanager nodig voor voorbereiding en realisatie experiment. Dat is niet ingewikkeld maar daar heb je wel gevoel en vaardigheid voor nodig en daar moet je in investeren.

Omschrijving
 Binnen de systematiek en spelregels van RWS is er weinig ruimte voor innovatieve aanpak. Dit maakt dat niet alle innovatieve kennis benut wordt binnen het project.
Interventie
Er is een marktconsulatie georganiseerd in samenwerking met het publiek-private netwerk Deltatechnologie om te komen tot een uitvraag, waarbij optimaal geinnoveerd kan worden.
Als extra criteria binnen de EMVI is innovatiekracht als beoordeling meegenomen. De innvoatiekracht werd bepaald door middel van een scoringsmethodiek. Ook is er een pilot ingebouwd waar innovatieve kennis is ontwikkeld om tot de beste aanpak van zandhonger te komen voor het grootschalige werk.
Leereffect
De marktconsulatie werd als zeer postief ervaren door de openheid tussen opdrachtgevers en potentiele opdrachtnemers. Hierdoor werd de kwaliteit van de uitvraag beter. De EMVI-criteria als stimulans voor innovatie was lastig voor de ondernemers.

Omschrijving

Er zijn juridische beperkingen voor het kunnen terugverdienen van innovatie investeringen. Partijen die voorkennis hebben worden in een vervolgfase uitgesloten. Hierdoor is het niet aantrekkelijk om creatief mee te denken in een beginfase. Een belemmering die voortvloeit uit de Nederlandse regelgeving is dat een partij kan worden uitgesloten van deelname aan een traject als deze in een eerder stadium was betrokken bij het genereren van goede ideeën voor een specifiek project. Deze partij zou dan teveel voorkennis hebben.  Er zijn wel manieren om deze situatie te voorkomen maar in beginsel maakt dit dat het bedrijfsleven hiermee voorzichtig is.

Interventie
Uit ervaringen van INSIDE blijkt dat het juist een meerwaarde is als partijen zo vroeg mogelijk worden betrokken in het proces. Er zijn diverse marktconsultaties geweest met betrokkenen vanuit de verschillende branche organisaties om te kijken hoe deze belemmering overwonnen kan worden.
Leereffect
Partijen kunnen wel degelijk in een vroegtijdig stadium betrokken worden, als er al sprake is van een beginnend contractvorm. Vanuit de sector is aangegeven dat alliantiecontracten en samenwerkingen een belangrijke impuls kunnen zijn voor innovatie. Hierdoor werken de partijen uit de driehoek al in een vroegtijdig stadium met elkaar samen. In een wat latere fase kan dan één consortium definitief worden gekozen, maar kunnen meerdere consortia hun innovatie iets verder uitwerken.

Omschrijving 
Belemmering het is makkelijker om aan te tonen dat een dijk afgkeurd wordt dan aan te tonen middels monitoring (in dit geval via on-line senorring) dat een kering de volgende 10 a 15 jaar operationeel voldoet aan het gewenste veiligheidsniveau. Daarbij komt dat de fininaciele inspanning voor monitring momentaan gedaan moet worden door de beheerder en dat de financiele inspanning voor versterking later in de tijd gedaan wordt door toezichthouder (HWBP2) en bij nHWBP door toezichthouder en beheerder. Een derde belemmering is dat het wettelijk toetsinstrumentarium VTV niet geequipeerd is om deze methode te ondersteunen.
Interventie
Vanuit bestuur waterschap Noorderzijlvest zijn brieven verstuurd aan STAS en aan projectleider nHWBP om voor de Livedijk Noorderzijlvest deze monitoring toe te staan en gedeeltelijk te financieren.
Leereffect
Niet alleen techniek, maar ook de Governance betrekken. Ook het bestuur moet  vanaf het begin betrokken worden.

Omschrijving

De recreatie en ruimte doelstellingen maken openbare toegankelijkheid van de Zandmotor strikt wenselijk. Zwemveiligheid staat op de agenda vanaf de start van de voorbereidingen, bijvoorbeeld rond de mogelijkheid van vorming van muien. De keuze voor een ontwerp met een lagune wakkerde de discussie verder aan vanwege de getijdengeul die hiermee kan ontstaan over een grote lengte van het strand.

Interventie

Er is niet getracht de kennis over effecten op zwemveiligheid vooraf aan de aanleg te vervolmaken. Dit werd met de huidige stand van morfologische modellen ook niet mogelijk geacht. Er is gekozen voor een arrangement waarin Rijkswaterstaat en de provincie nauw samen werken met de reddingsbrigades van Monster, `s-Gravenzande en Den Haag  en de veiligheidsregio. Versterking van deze reddingsbrigades in combinatie met goede monitoring vormt de basis. In geval van onveilige situaties kondigt de provincie een zwemverbod af.

Leereffect

Het blijkt dat bestuurders zeer wel onzekerheid rond een voor hen belangrijk onderwerp kunnen accepteren als er maar een passend arrangement tot stand komt dat de beheersbaarheid van situaties zeker stelt. Ook geleerd is dat ‘een kat in het nauw vreemde sprongen kan maken’,  in 2012 zijn er in een weekeinde basaltblokken in de ingang van de geul gestort, omdat de hoge stroomsnelheden in deze geul een gevaar voor zwemmers vormden. Die blokken verstoren het experiment, er lagen afspraken dat in geval van urgentie in overleg met de inhoudelijk deskundigen oplossingen met zand zouden worden ingezet.
Een aandachtspunt om beheersafspraken nog beter vooraf te regelen, zodat ook in geval van urgente situaties op ongelukkige momenten, zoals in het weekend, de juiste maatregelen worden getroffen. Hier is inmiddels een Actieteam voor in het leven geroepen, bestaande uit RWS, PZH en betrokken veiligheidsinstanties.

Omschrijving
De lekdijk is tussen Kinderdijk en Schoonhoven over grote lengte instabiel. Aan de binnenzijde van de dijk staan vele woningen. Het versterken van deze dijk is zonder de panden te slopen niet eenvoudig. Met de INSIDE kan de dijk worden versterkt zonder dat de panden hoeven te worden gesloopt.

Er zijn met twee van de INSIDE technieken praktijkproeven uitgevoerd: Mixed in Place en dijkdeuvels. Bij het hele proces deden zich belemmeringen voor: technische belemmeringen tijdens de uitvoering en het ontbreken van een goede innovatieprikkel bij de consortia. Tijdens de uitvoering bleek dat de technieken te grote vervormingen veroorzaakten. Hierdoor liepen panden die moesten worden beschermd juist schade op. Daarnaast bleek dat de prikkel voor de consortia om tot innovatieve oplossingen te komen marginaal aanwezig was. De consortia gedroegen zich teveel als opdrachtnemer die uitvoerde wat werd opgedragen. Praktijkproeven zijn beeindigd (in onvoltooide staat)

Interventie
Om toch de technieken nog een kans te geven wordt nu voor het dijkversterkingsproject een D&C contract opgesteld waarbij de opdrachtnemer de mogelijkheid heeft op INSIDE-technieken toe te passen. Door de omvang heeft de opdrachtnemer nu de prikkel om de techniek verder te ontwikkelen.

Leereffect
We zien nu al dat de consortia bezig zijn met de verdere ontwikkeling. Om te voorkomen dat we als opdrachtgever telkens nieuwe vragen blijven stellen wordt nu gewerkt aan het opstellen van een lijst met vraagpunten die voordat toepassing op grote schaal kan plaats vinden moeten worden opgelost.

Partijen in de GWW-sector gunnnen elkaar nauwelijks winst of succes. Dit is te zien in de relatie tussen overheid-bedrijfsleven, maar ook tussen aannemers en onderaannemers. De gunfactor is erg laag en iedereen probeert van elkaar het onderste uit de kan te krijgen. Hierdoor is er over de hele keten heen een beperkte focus op kansen. Het  nastreven van kansen lijkt op de een of andere manier op economisch gewin en daar is men alert op. Er heerst een angst dat één partij er bijzonder goed aan kan verdienen. De uitdaging ligt in het elkaar iets gunnen.

No items found

Uitvinders, ontwerpers, ontwikkelaars en auteurs kunnen hun werk beschermen via het intellectuele eigendomsrecht. Dit is het recht om anderen te verbieden beschermde creaties te gebruiken, tenzij zij daarvoor toestemming hebben gevraagd. Rechthebbenden krijgen zo de mogelijkheid om hun investeringen in de ontwikkeling van het product terug te verdienen. Voorbeelden van intellectueel eigendom zijn het auteursrecht, merkenrecht en octrooi. In de GWW-sector is het niet altijd even gemakkelijk om ideeën te beschermen omdat het vaak gaat over processen, werkwijzen en toepassingen.

Bedrijfsleven en overheid hebben samen een verantwoordelijkheid voor rechtmatig gebruik van investeringen voor innovatie-ontwikkeling. Ze hebben er immers ook samen last van indien de rechtmatigheid in twijfel wordt getrokken. Hoe zorgt de overheid ervoor dat innovatie dat met publiek geld wordt betaald in een level playing field ontwikkeld kan worden, en niet dat één private partij de baten van deze investeringen zal krijgen.

Het is belangrijk om vooraf goede afspraken met elkaar te maken over intellectuele eigendomsrechten en het bepalen van de periode waarin partijen deze rechten mogen behouden om te voorkomen dat er tijdens het innovatieproces verschillende zienswijzen blijken te zijn die niet met elkaar stroomlijnen. Daarbij kan gebruik gemaakt worden van het convenant Intellectueel Eigendom. Zie de CROW-publicatie 275 “Samen werken aan innovatie – Open licenties in de gww”. Met open licenties zijn al goede ervaringen opgedaan. Tevens kan een overheid die betrokken is geweest bij een innovatieproject een scherpere prijs bedingen voor het aanschaffen van het innovatieve product.

Praktijkervaringen

Omschrijving
Voor een marktpartij is het ontwikkelen van een innovatie, een investering in toekomstige werkvoorraad en/ of andere “waarde”. Voor de Inside technieken is dit (zij het in tweede instantie) niet anders geweest: de marktpartijen zijn aan het innovatie proces begonnen aannemende dat zij hiermee een unieke positie (alleen recht voor uitvoering van de nog te ontwikkelen nieuwe methodiek) konden waarborgen. Achteraf blijkt dit niet het geval te zijn. Deels is dit het gevolg van de organisatorische opzet van het ontwikkelingsproces: in eerste instantie werd de ontwikkeling betaald door Rijkswaterstaat. Het was op dat moment duidelijk voor de marktpartijen dat deelname aan het innovatieproces alleen zou leiden tot  kennisvoorsprong. Echter gaandeweg het proces is een beroep gedaan op het ondernemerschap van de marktpartijen door te vragen of zij zelf wilden investeren in dit proces. Dit was mede het gevolg van bezuinigingsronden bij het toenmalige Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Er werd wel gekeken naar mogelijke alternatieve financieringen, echter zonder afdoende resultaat. Omdat zij gevraagd werden zelf te investeren hebben de marktpartijen vervolgens aangenomen dat investeren tot een toenemende concurrentiepositie zou leiden. Dit kon echter niet waargemaakt worden.  Met andere woorden er was geen duidelijkheid en/of concrete afspraak ten aanzien van het verdienmodel.
Interventie
Aangezien dit een langer lopend project is (verspreid over meerdere jaren en verschillende opdrachtgevers) is dit versnipperd opgepakt. In de praktijkproeven is nadrukkelijk met de markt gecommuniceerd dat zij een voorsprong hadden op de concurrentie, waardoor zij een extra vinkje hadden als het tot een aanbesteding zou leiden. Voor de waterbouwsector was dat voorlopig voldoende. Daarbij komt dat het heel lastig is om patenten of intellectueel eigendom te claimen in de sector.
Leereffect

  1. Het is erg belangrijk om hier a priori transparant over te communiceren.
  2. Denk vooraf met elkaar na over terugverdienmodellen.
  3. Maak met elkaar goede afspraken over spelregels wie hoe wat terug gaat verdienen.

Omschrijving

Er zijn juridische beperkingen voor het kunnen terugverdienen van innovatie investeringen. Partijen die voorkennis hebben worden in een vervolgfase uitgesloten. Hierdoor is het niet aantrekkelijk om creatief mee te denken in een beginfase. Een belemmering die voortvloeit uit de Nederlandse regelgeving is dat een partij kan worden uitgesloten van deelname aan een traject als deze in een eerder stadium was betrokken bij het genereren van goede ideeën voor een specifiek project. Deze partij zou dan teveel voorkennis hebben.  Er zijn wel manieren om deze situatie te voorkomen maar in beginsel maakt dit dat het bedrijfsleven hiermee voorzichtig is.

Interventie
Uit ervaringen van INSIDE blijkt dat het juist een meerwaarde is als partijen zo vroeg mogelijk worden betrokken in het proces. Er zijn diverse marktconsultaties geweest met betrokkenen vanuit de verschillende branche organisaties om te kijken hoe deze belemmering overwonnen kan worden.
Leereffect
Partijen kunnen wel degelijk in een vroegtijdig stadium betrokken worden, als er al sprake is van een beginnend contractvorm. Vanuit de sector is aangegeven dat alliantiecontracten en samenwerkingen een belangrijke impuls kunnen zijn voor innovatie. Hierdoor werken de partijen uit de driehoek al in een vroegtijdig stadium met elkaar samen. In een wat latere fase kan dan één consortium definitief worden gekozen, maar kunnen meerdere consortia hun innovatie iets verder uitwerken.

Complexe bestuurs- en privaatrechtelijke procedures
Er is weinig betrokkenheid en draagvlak bij de gemeente om gebruik > 5 jaar mogelijk te maken vanwege de benodigde complexe bestuurs- en privaatrechtelijke procedures en contracten.
Interventie
Er is samenwerking gezocht met het Netwerk Tijdelijk Anders Bestemmen waarbij juridische experts de zin en onzin van 5 jaar hebben uitgewerkt. Gezamenlijk is een juridische handleiding voor tijdelijk gebruik opgesteld. Op sanering van regels is aangedrongen in Den Haag.
Leereffect
De samenwerking heeft veel dynamiek, publiciteit opgeleverd en gezamenlijke organisatie van de Manifestatie Tijdelijk Anders Bestemmen op 23 juni 2011. Aanpassing van bestaande regelgeving ligt buiten de invloedssfeer van het project.