Een slimme vispassage van varieert stroomsnelheid vismigratiesoort periode gestuurd. Altijd de juiste stroomsnelheid in uw vispassage!

Waterschap Rivierenland en Waterschap Scheldestromen hebben bij een stuw een innovatieve Smart Vislift aangelegd waardoor andere waterschappen ook geïnspireerd zijn geraakt. Voor waterschap Aa&maas staat er ook al weer een klaar om geplaatst te worden. Bijzonder is de variabele stroomsnelheid van het water, zodat er tijdens watervariabele altijd de juiste stroomsnelheid in de vispassage aanwezig is. Ook de waterkwaliteit en het peil van het water worden continu met behulp van sensoren in de gaten gehouden.

In de ronde passage zwemmen de vissen via een soort wenteltrap naar boven en komen er dan weer uit, hierdoor is een barrière eenvoudig te nemen voor onze hoofdrolspelers. De smart vislift is van gerecycled kunststof materiaal en plastic-soup gemaakt en onderdelen met behulp van een 3D-printer.

Het vrij kunnen migreren tussen verschillende leefgebieden is voor veel vissen van levensbelang. Door de klimaatveranderingen moeten onze waterschappen ons steeds meer beschermen tegen het water en zorgen om voldoende (zoet)water. De vis(soorten)bestand is vanaf 1970 tot nu meer dan gehalveerd en van de paling is slecht nog maar 3% over. Door de invoering van de Europese Kaderrichtlijn Water wordt het belang van vismigratie als onderdeel van een gezond functioneren ecosystemen algemeen erkend. Een natuurlijke visstand is namelijk alleen mogelijk wanneer vissen zonder belemmeringen in de vorm van dammen, stuwen, waterkrachtcentrales of sluizen ongehinderd kunnen migreren tussen paai-, opgroei- en leefgebieden. Lange tijd lag de nadruk op stromende wateren en werden vispassages alleen aangelegd in beken en rivieren. De laatste jaren komt er echter ook steeds meer aandacht voor het belang van vrije vismigratie in stilstaande wateren. Vooral in poldergebieden is sprake van versnippering van leefgebieden voor vissen vanwege de aanwezigheid van verschillende peilgebieden. Ook hier worden gelukkig steeds vaker vispassages aangelegd, traditionele vispassages bezitten geen variabele flow en daardoor niet geschikt voor alle migrerende vissoorten met een en dezelfde vispassage.

De uitvinder van de Smart Vislift zoals de innovatieve vispassage heet, is John van Boxel van Vislift bv. De sportvisser heeft van zijn passie zijn werk gemaakt. “Ik houd me nu beroepsmatig met vissenwelzijn bezig en dat geeft een goed gevoel om daaraan een bijdrage te kunnen leveren. Wij zijn het enige bedrijf dat zich enkel en alleen bezig houd en gespecialiseerd heeft in vispassages. Bij het ontwikkelen van de nieuwe vispassage hebben wij goed geluisterd naar de behoeften en wensen van de diverse betrokkenen bij het waterbeheer, zoals peilbeheerders, onderhoudsmedewerkers en ecologen. Deze werelden heb ik aan elkaar geknoopt.”

Het vertrekpunt is een ronde vorm. Daarmee wijkt de smart vislift af van de standaard vispassage die bestaat uit een vierkante bak met harde wanden. Het nadeel daarvan is volgens Van Boxel dat de impulsen die een vis uitzendt om zijn omgeving te herkennen, keihard terugkomen. “Bij een ronde vorm voelt de vis zich minder opgesloten en is dus minder gestrest. De vis komt fitter uit de passage en is daardoor ook minder kwetsbaar voor predatoren. Vergelijk het met een goudvis in een vissenkom. Die wordt veel ouder dan een goudvis in een aquarium.”

“Bij de Smart Vislift is een grote rol weggelegd voor data science”. Het is hierdoor mogelijk om de stroomsnelheid waarmee de vissen in de lift zwemmen, te variëren. Van Boxel. “Een glasaaltje verplaatst zich bijvoorbeeld met 0,1 meter per seconde en een snoek met 0,6 meter per seconde. De smart vislift houdt rekening houden met deze snelheidsverschillen, waarbij de voorkeur uitgaat naar beschermde vissoorten en zwakzwemmers. Door de variabele flow heeft de smart vislift voor zowel langzame als snelle zwemmers de juiste stroomsnelheid. Bijkomend voordeel hiervan is dat de smart vislift zuinig omspringt met kostbaar zoetwater, waardoor waterschappen minder hoeven te pompen, in te laten of te verbruiken bij droge periode.” Tevens is uit onderzoek gebleken dat traditionele vispassages zonder flowregeling vaak te hoge stroomsnelheden bezitten.

Met behulp van ingebouwde sensoren worden de kwaliteit en het peil van het water en de zwembewegingen van vissen voortdurend in de gaten houden. Aan de hand van gegevens van onder meer de Wageningen University Research, Ravon en Visadvies is een standaardinstelling vastgesteld, vertelt Van Boxel. “We kunnen daarmee echt alles meten. De continumeting leidt tot exacte waarden. Door de digitale visteller is straks precies bekend onder welke omstandigheden migreren vissen en om welke hoeveelheden het gaat. De smart vislift helpt zo mee om te voldoen aan de verplichting van de Kaderrichtlijn Water om de visstand te monitoren.”

Is de smart vislift hierdoor niet duur, vergeleken met een traditionele vispassage? Volgens de heren niet. “Door de ronde vorm is de vispassage van zichzelf enorm sterk waardoor, er geen verstevigingen in aangebracht behoeven te worden en is er veel minder plek nodig. Daarom is de Vislift met alle technieken die erin zitten, niet duurder dan een normale vispassage. Een voordeel is ook dat je de vislift in het water, de grond of het talud kunt neerzetten. Dat plaatsen kan snel en er hoeven geen maatregelen te worden genomen als het droogzetten van de watergang en zijn er geen water overpompen werkzaamheden waardoor vissen kunnen sneuvelen en er geen waterafvoer capaciteiten in het gedrang kunnen komen. ” Door de komst van de vispassage Smart Vislift moet vismigratie eenvoudiger, voordeliger en slimmer gaan worden in ons digitale tijdperk.

Door het monitoren van waterkwaliteit komen veel meer te weten over aanwezige of ingebrachte stoffen in het water in relatie hoe onze natuur hierop reageert. De Smart Vislift gaat zelfs voorspellingen voortuit doen, dat er een slechte waterkwaliteit in aankomst is over enkele dagen. De installatie kan ook alarmmeldingen versturen naar de beheerder.

Meteen al na ingebruikname zijn grote Karpers, kleine Blauwbanders en diversen andere soorten witvis waargenomen, hoe meer data dat we binnen krijgen hoe meer we te weten komen over onze onderwaterwereld waar de Smart Vislift en de waterbeheerders dan ook weer op kunnen gaan sturen. Zo zijn we er inmiddels achter gekomen dat door de variabele flow instellingen de verschillende vissoorten speciale eisen stellen om te kunnen of willen migreren. Inmiddels hebben er externe onderzoeken plaatsgevonden en zijn er de afgelopen weken duizenden vissen in Almkerk door de Smart Vislift gemigreerd met een grote soortenvariatie en toch wel een aantal niet verwachte soorten. Dit geeft de toegankelijkheid van de vispassage aan!

De focus ligt de komende perioden op het inregelen van de kunstmatig intelligentie, vismigratie software en sensoriek hoe meer data we binnen krijgen hoe slimmer we de vispassage kunnen maken en dit zal blijvend werk worden, besluit Van Boxel. “Wij zijn bezig voor verdere uitrol van de Smart Vislift en grotere projecten zodat Visliften met elkaar gaan praten om de vis en waterkwaliteit over langere trajecten te kunnen gaan volgen. “Ook andere waterschappen en buurlanden tonen inmiddels veel belangstelling, innoveren is in een beginstadium niet altijd even eenvoudig maar nu het hoge migratie rendement bekent wordt zijn er meerdere partijen toe aan de vispassage van de 21e eeuw.”